+микробиология китобч doc



Download 232,9 Kb.
bet43/47
Sana26.04.2022
Hajmi232,9 Kb.
#584771
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   47
Bog'liq
0009 MM Mikrobiologiya

ТУШУНЧА.




БАКТЕРИОФАГЛАР ТУГРИСИДАГИ НАЗАРИЯЛАР.




Режа:

  1. Бактериофаглар хакида умумий тушунча.

  2. Бактериофагларнинг морфологияси, тузилиши ва купайиши.

  3. Бактериофагларнинг хусусиятлари.

  4. Бактериофаг тугрисидаги назариялар.



Адабиётлар: 1, 3, 7, 10.


Таянч тушунчалар.
Адаптация – организмнинг узгарувчан, яшаш шароитига мосланиши.
Бактериофаг – бактерия вируслари: бактерия хужайрасига таъсир этиб, уни эритиб юборадиган ультрамикроскопик тузилма.
Моновалентли фаг – бир хил бактерияларда яшаб, уларни
эритиб юборадиган фаглар.
Поливалентли фаг – бир неча бактерияларда яшаб, уларни эритиб юборадиган фаглар.

Бактериофаглар хам вирусларнинг бир тури булиб, факат бактерияларнинг, замбуругларнинг ва актиномицетларнинг вирусидир. Бактериофаг – “фагос” – гречка суздан олинган булиб, “емираман” деганидир ёки бактерияларни ейман дегани. Бактериофагни биринчи булиб рус биологи Н.М.Гамалея 1898 йилда хамда, 1915 йилда инглиз олими Туорт аниклайди. Лекин Гмалея ва Туорт бактериофагни атрофлича текширмайдилар. 1917 йилда Канадалик олим Д.Эрелль дезентирия касаллиги билан касалланган одамнинг ахлатини текшириб, , ахлатда фильтрдан утувчи кандайдир нарсалар борлигини ва ана шу нарса дезентирия касаллигини кузгатувчи бактерияни эритиб, касалнинг тузилишига ёрдам беришини аниклайди. Ана шу фильтрдан утувчи нарсага бактериограф дейилади. Бактериограф таъсирида бактерияларни эриб кетишига бактериофагия ходисаси дейилади.


Шундан кейин хам бактериогарф нималигини тугрисида олимлар хар хил фикр айтиб келдилар. Масалан, айрим олимлар бактериогарфни фермент деб хисобласалар, айрим олимлар бактериофагни тирик нарса эмас деб хисоблаб келдилар. Д.Эрелль уз тажрибаларига асосланиб бактериографни купаювчи тирик организм деган фикрда булган, эндиликда эса бактериографни атрофлича текшириш натижасида унинг бир канча хусусиятлари аникланади.
Бактериофагнинг морфологияси, тузилиши ва купайиши. Жуда куп текширувчилар бактериографнинг корпускуляр заррачалардан иборат эканлигини исботладилар. Бактериофагнинг катталиги жуда майда булиб, 8 –
10 нм гача, айримлари 200 – 300 ни гача булиши электрон микроскопда аникланган. Электрон микроскопда фагнинг шакли спермотозоидга ва барабан таёкчасига ухшаш эканлиги хамда шарсимон, таёкчасимон шаклларда булиши аникланди.
Электрон микроскопда фагнинг 2 кисмдан: 1) бош кисми; 2) дум кисмидан иборатлиги текширилиб расмга олинган. Бактериофанинг бош кисми оксиллардан тузилган, бу оксил асосан ДНК ва РНК лардан иборатдир. Айрим фаглар таркибида ДНК нинг микдори 37 – 42% га боради, бактериялар танасида ДНК 5 –6% ни ташкил этади. Бактериофаг бош кисмининг марказида нуклеин кислоталар яъни ДНК туради. ДНК ни оксил пардаси хамма томондан ураб туради. Дум кисми атрофида спирал пружинага ухшаш
нарса булиб, спирал охирида пластинка жойлашган, ана шу пластинкага бактериофаг думининг ишлари ёпишади.
Илгариги вактда айрим олимлар дум бактериофагнинг харакатланиши учун хизмат килади деб тушунганлар. Кейинги текширишлар дум бактериофагнинг бактерия хужайрасига ёпишиб, уни тешиб ичига кириш вазифасини бажаришини курсатади. Яъни бактериофаг бактерияга ёпишгандан кейин ана шу дум худди игнага ухшаб бактерия хужайрасини тешади. Натижада бактериофаг ДНКси шу тешик оркали бактерия хужайрасининг ичига утади ва бактериофаг шу ерда купая бошлайди. Яна шу нарса аникланадики, бактериофаг батерияга кирганида, фагнинг факат ДНК си киради, ДНК ни ураб турган оксил пардаси бактерия хужайрасига кирмасдан ташкарида колар экан. Бундан шундай хулосага келиш мумкинки, фагларда ирсий информация факат ДНК оркали амалга ошар экан, яъни фаглар ДНК оркали купаяр экан.
Бактериофаглар бактерия хужайрасига киргандан кейин фагнинг нуклеин кислоталарининг ипи купайиб, жуда куп ДНК ипларини хосил килади. Шу ДНК иплари бактериофаглар айланади ва бактерия хужайрасини емириб ташкарига чикиб, янги бактерия хужайраларига юка бошлайди ёки фагнинг бактерия танасига кириб у ерда купайиши 4 фазадан иборат эканлиги аникланган.

  1. – фаза. Бактериофаг бактерия танасига келиб, дум кисми билан бактерияга ёпишади.

  2. – фаза. Фаг бактерия хужайрасини тешиб, узининг бош кисмидаги ДНКни шприц сингари бактерия ичига юборилади.

  3. – фаза. Бактерия ичига кирган фаг бактерия хисобида озикланиб, у ерда купая бошлайди ва махсус фермент хосил килиб, бактерия хужайрасининг оксил моддаларини эритиб хазм килади.


Download 232,9 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish