|
2.1-jadval
Тurli markadagi benzinlarning fizik-kimyoviy xossalari
(GОSТ 2084-77).
Sifat
ko‘rsatkich-
lari
А-76
Etillan-
magan
benzin
А-76
Etillan-
gan
benzin
А-80
Etil-
langan
benzin
АI-91 АI-93
АI-95
Detonatsiyaga bardoshligi : Oktan soni (kamida):
Motor usuli
bo‘yicha
76
76
76
82,5
85
85
Тekshirish
usuli bo‘yicha
Normallanmagan 80
91
93
95
Etillangan
benzindagi
qo‘rg‘oshin
miqdori,
g/dm
3
0,013
0,17
0,15
0,013
0,013
0,013
Fraksion tarkibi, °C : Qaynay boshlashi (kamida)
Yozgi benzin
uchun
35
35
35
35
35
30
Qishki benzin
uchun
Normallanmagan
10% benzin ko‘rsatilgan haroratda haydaladi (ko‘pi bilan):
Yozgi benzin
uchun
70
70
70
70
70
75
Qishki benzin
uchun
55
55
55
55
55
55
50% benzin ko‘rsatilgan haroratda haydaladi (ko‘pi bilan):
Yozgi benzin
uchun
115
115
115
115
115
120
Qishki benzin
uchun
100
100
100
100
100
105
90% benzin ko‘rsatilgan haroratda haydaladi (ko‘pi bilan):
Yozgi benzin
uchun
180
180
180
180
180
180
39
2.1-jadvalning davomi
Qishki benzin
uchun
160
160
160
160
160
160
Qaynashning oxiri (ko‘pi bilan):
Yozgi benzin
uchun
195
195
195
205
205
205
Qishki benzin
uchun
185
185
185
195
195
195
Qoldiq
miqdori, %
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
Qoldiq va yo‘-
qolish miq-
dori, %, ko‘pi
bilan
4,0
4,0
4,0
4,0
4,0
4,0
To‘yingan bug‘ bosimi, kPa:
Yozgi benzin uchun
66,7
Qishki benzin uchun
66,7-93,3
Kislota soni,
KОН/100 sм
3
3,
0
1,0
3,0
3,0
0,8
2,0
Haqiqiy smolalar
miqdori,
mg/100sm
3
:
5,
0
5,0
5,0
5,0
5,0
5,0
Benzinning induksion
davri, min
(ko‘pi bilan)
12
00
900
600
900
1200
900
Oltingugurt
miqdori, %
0,10
2.3. Avtomobil benzinlarining ekspluatatsion sifatini
bildiruvchi fizik - kimyoviy xossalarini
aniqlash va tahlil qilish
Barcha neft mahsulotlarining fizik-kimyoviy xossalari
standart yoki texnik shartlar talablariga javob bergandagina
ulardan foydalanish mumkin. Shuning uchun neft mahsulotlari
bilan ta’minlovchi tashkilotning neft omboridan olinadigan har bir
neft mahsuloti uchun uning sifat pasporti talab qilinadi.
40
Nazorat-tekshirish uchun (sifat pasportida ko‘rsatilgan
ko‘rsatkichlar doirasida) yonilg‘i namunalarini neft mahsulotlari
bilan ta’minlovchi tashkilotlarning neft bazalaridagi laborato-
riyalarga yuboriladi. Yonilg‘i namunasi sig‘imlarning uchta
sathidan, ya’ni yonilg‘ining yuzidan 200 mm chuqurdan (1 qism),
o‘rta sathidan (3 qism) va rezervuar tubidan 250–300 mm
chuqurlikda joylashgan pastki sathidan (1 qism) olingan namuna-
larni aralashtirib o‘rtacha namunasi olinadi. Har bir namunaga
uning markasi va olingan kuni ko‘rsatilgan yorliq yopishtirladi.
2.3.1. Benzinlarning tashqi ko‘rinishiga qarab baholash
Rangi, tiniqligi, hidi va tarkibida suv, mexanik aralashmalar
bor yo‘qligi tekshiriladi. Benzinlarning rangi: AI-80 sariq, AI-93
qizg‘ish, A-95 rangsiz, AI-98 ko‘k rangda bo‘ladi. Benzinlar
ranglanishi unga tetraetilqo‘rg‘oshin (ТEQ) qo‘shilganini ko‘r-
satadi. Tetraetilqo‘rg‘oshin (ТEQ) oktan sonini oshirish uchun
qo‘shiladi va bu benzinlar etillangan benzin deb ataladi. Etilli
suyuqlik
tarkibida
tetraetilqo‘rg‘oshin
bilan
etil
bromid
(brometan) aralashmasi va boshqa moddalar bor. Biroq, ular juda
zaharli bo‘lganligi tufayli, bunday antidetonatorli benzinning
ishlatilishi cheklashni taqozo etadi. ТEQ odamni zaharlashi bilan
birga, dvigatelga ham zararli ta’sir ko‘rsatadi. Etillangan benzin
qurumining 60–70% ini qo‘rg‘oshin birikmalari tashkil etadi.
Etillangan benzinlarni ajratish uchun rang beriladi.
Benzin o‘ziga xos sezilarli hidga ega bo‘lib, uning bug‘lari
zaharli hisoblanadi. Benzinning tiniqligi tekshiriladi: benzinlar
tiniq bo‘lishi kerak, tarkibida hech qanday ko‘zga ko‘rinadigan
mexanik aralashmalar va suv bo‘lmasligi lozim. Benzinning
tiniqligini shisha idishda aniqlanadi.
Mexanik aralashmalar va suv yonilg‘ida erimaydi, shuning
uchun yonilg‘ida ularning borligini rangsiz shishadan yasalgan
idishdagi yonilg‘ini ko‘zdan kechirib aniqlash mumkin.
41
Toza neft mahsulotlari bir jinsli bo‘ladi, agar ular tarkibida
ozginagina suv bo‘lsa ham idishdagi hamma yonilg‘i xiralashadi,
bunday yonilg‘ini dvigatellarda ishlatish mumkin emas. Agar
benzin tarkibida suv va mexanik aralashma mavjud bo‘lsa, uning
rangi xira bo‘ladi va bunday hollarda u tindiriladi va filtrlardan
o‘tkaziladi. Agar bunday qilinmasa ishlash vaqtida mexanik
aralashmalar karburator yo‘llarini to‘sib qismlarini, silindr va
porshenlarni ko‘p yeyilishiga sabab bo‘ladi. Idishlar tubida suv
borligi laboratoriyada kaliy permanganat yordamida aniqlash
mumkin. U neft mahsulotlarida erimaydi, lekin suvda oson eriydi.
Bu moddaning bir nechta kristali oq lattaga o‘rab, idish tubiga
tushiriladi va 3–4 min tutib turiladi. Pushti yoki qizil rangning
paydo bo‘lishi idishda suv borligini bildiradi. Bu holda suv
qatlamining qalinligini sezgir qog‘oz yoki pasta yordamida
aniqlash lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
