Microsoft Word yonilgi mahsulot zapasorg doc

10.  Yonilg‘i  tarkibida  aktiv  oltingugurt  bo‘lganda  dvigatelni 
ishlash oqibatini ko‘rsating. 
A. To‘zitish yomonlashadi; 
B. Dvigatel taqillab ishlaydi; 
D. Dvigatelning ishga tushishi qiyin bo‘ladi; 
E. Zanglab yeyilish ko‘payadi; 
F. Alangalanish qiyin bo‘ladi. 
 
 
 
 
 
 

---

 
80 
 
 
 
3-BO‘LIM
DIZELLI  DVIGAТELLAR  UCHUN  YONILG‘ILAR 
 
Dizel  dvigatelli  avtomobillar  xalq  xo‘jaligining  turli  sohala-
rida  keng  qo‘llanilmoqda  va  hozir  ko‘p  miqdorda  ishlab  chiqa-
rilyapti.  Dizellar  karburatorli  dvigatellariga  nisbatan  qator 
afzalliklarga  ega  bo‘lgani,  ya’ni  tejamliroq,  og‘irroq,  demak 
arzonroq yonilg‘ida ishlashi, yong‘in chiqish xavfi kamligi, (qabul 
qiluvchanligi  yuqoriroq)  ishonchli  va  uzoqroq  ishlashi  tufayli 
keng  tarqalgan.  Dizel  yonilg‘isi  bilan  ishlaydigan  avtomobillar 
benzin  bilan  ishlaydigan  avtomobillarga  qaraganda  25–30% 
tejamli.  Dizel  dvigatellaridagi  yonilg‘i  yonganda  chiqqan  issiqlik 
katta  bo‘lib,  avtomobillarga  600  km  va  undan  ortiq  zaxira  yo‘l 
yurishga imkon beradi. 
Dizel  dvigatellari  ish  jarayoni  karburatorli  dvigatellarnikidan 
farqli  ravishda  ularda  yonilg‘i  havo  bilan  bevosita  yonish 
kamerasida aralashadi. 
Dizel  dvigatellari  –  quvvati,  porshenning  harakat  tezligi, 
tirsakli  vallar  aylanish  tezligi,  aralashma  hosil  bo‘lish  sharoitiga 
qarab har xil konstruksiyali bo‘ladi. 
Тezyurar  dizellar  siqish  darajasi  yuqori 

=16

20  bo‘lib, 
ularda  silindrdagi  3,0

5,0    MPa  ga  siqilgan  va  siqilish  hisobiga 
600–800°C  gacha  isigan  havoga,  yuqori  bosim  nasosi  ostida 
ishlaydigan  forsunka  orqali  yonilg‘i  porsiyasi  purkalanadi  va 
silindrning yonish kamerasida yonilg‘i issiq havo bilan aralashadi. 
Qisqa vaqt ichida (tirsakli val 20–25°C burilguncha) 0,001–0,004 
sekundda  aralashma  hosil  bo‘lib  o‘z-o‘zidan  alangalanadi.  Shun-
day  qilib,  dizel  dvigatellarida  qisqa  vaqt  ichida  yonilg‘i  yonish 
kamerasiga  to‘zitilib  purkalishi,  issiq  havo  bilan  aralashishi, 
bug‘lanishi, oksidlanishi va yonishi kerak. 
. 

---

 
81 
Dizel  yonilg‘ilari  nisbatan  qovushqoq  qiyin  bug‘lanadigan 
yonuvchan  suyuqlik  bo‘lib  ularning  tarkibida  massasi  bo‘yicha 
taxminan  87%  uglerod,  15%  vodorod,    0,5%  gacha  oltingugurt, 
juda oz miqdorda kislorod va azot bor. 
Dvigatellar  ishonchli  va  tejamli  ishlashi  uchun    yonilg‘i 
to‘g‘ri  tanlanishi,  yonilg‘i  purkalishini  ilgarilatish  burchagi 
optimal bo‘lishi, yonganda to‘liq va batamom yonishi kerak.