Microsoft Word янги урта масофа

 
Ma’sul muharrir: 
p.f.n M.S. Olimov   
 
Taqrizchilar:
 
Buxoro Davlat Universiteti Jismoniy tarbiya 
 fakulteti dekani p.f.n B.B.Mamurov 
Buxoro viloyat yengil atletika federatsiyasi  
bosh kotibi Sh.K.Sharipov
 
 
O’zbekiston 
Respublikasi 
Oliy 
va 
o’rta 
maxsus 
ta’lim 
vazirligining  2014  yil  23  avgustdagi  335  –  sonli  buyrug’iga  asosan 
o’quv qo’llanma sifatida nashrga tavsiya etildi. 

---

O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI 
~ 3 ~ 
 
KIRISH 
۞۩۞۩۞۩۞۩۞۩۞۩۞۩۞ 
 
Yosh  avlodni  jismonan  sog’lom  aqlan  etuk  bo’lib  o’sishlarida 
jismoniy  tarbiya  va  sportning  ahamiyati  kattadir.  Respublikamizda 
jismoniy  tarbiya  va  sportni  rivojlantirishga  bo’lgan  e’tibor  davlat 
siyosati  darajasiga  ko’tarilgan.  Bu  borada  qabul  qilingan  qonunlar 
jismoniy  tarbiya  va  sport  ishlarini  rivojlantirishga  keng  yo’l  ochib 
bermoqda.  Xususan  “Ta’lim  to’g’risidagi”
1
  qonun  va  “Kadrlar 
tayyorlash  milliy  dasturi”
2
,  “Jismoniy  tarbiya  va  sport”  to’g’risidagi 
qonun
3
,  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.A.  Karimovning 
«O’zbekiston  bolalar  sportini  rivojlantirish  jamg’armasini  tashkil 
qilish  to’g’risida»gi
4
  farmoni  va  boshqa  bir  qancha  qonun  va 
farmonlar  ta’lim    muassasalari  va  boshqa  turdagi  sport  jamiyatlarida 
sport  turlari  bo’yicha  to’garaklarni  tashkil  etish,  bolalarni  jismoniy, 
ma’naviy-ahloqiy  tarbiyalashning  zamonaviy  shakl  va  uslublarini 
ishlab  chiqish,  murabbiylar  va  o’qituvchilarni  kasbiy-pedagogik 
faoliyatini takomillashtirish talab qilmoqda. 
Murabbiylik kasbi-inson faoliyatining eng murakkab jabhalaridan 
biridir.  Bu  kasbni  tanlagan  inson  avvalo  pedagog  bo’lishi  lozim, 
sportni  yaxshi  tushunishi,  mashg’ulotlar  jarayonini  mohirona 
boshqarishni 
uddalashi, 
sinov-ta’qiqodlar 
o’tkazishlardan 
cho’chimasligi,  shuningdek  turli  sohalardagi  maxsus  bilim  va 
ko’nikmalarga ega bo’lishi talab etiladi. 
Jamiyat taraqqiyoti va ilm-fan rivoji millionlab insonlarning sport 
bilan  shug’ullanishlarni  taqozo  qiladi.  Bugungi  kunga  kelib  sport 
insonni  tarbiyalash  omili  va  uning  qobiliyatlarini  yuzaga  chiqaruvchi 
manba  hisoblanadi.  Zamonaviy  sport,  ilmiy-uslubiy  bilimlarning 
yuqori  darajasi,  rekord  natijalarning  kundan-kun  o’sib  borganligi  – 
o’quv mashg’ulot va tarbiya jarayonida markaziy shaxs hisoblanuvchi 
murabbiy  faoliyatiga  yuqori  talablar  qo’ymoqda.  Zamonaviy 
mutaxassis bu ilmiylikka asoslangan ish faoliyatini amaliyotda qo’llay 
                                                             
1
 O’zbekiston Respublikasi “Ta'lim tog’risidagi” qonuni. T.. Xalq so’zi, 1997 yil 30 avgust 
2
 O’zbekiston Respublikasi “Kаdrlаr tаyyorlаsh milliy dаsturi”. T.. Xalq so’zi, 1997yil 30 avgust 
3
 O’zbekiston Respublikasi “Jismoniy tarbiya va sport” to’g’risidagi qonuni (yangi tahriri) T.. Xalq so’zi, 2000 
yil 28 may 
4
 “O’zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasini tuzish to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi 
Prezidentining Farmoni. T.. Xalq so’zi, 2002 yil.25 oktyabr 
 

---

O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI 
~ 4 ~ 
 
oladigan  mohir  tashkilotchidir.  U  odamlar  bilan  ishlay  olishi, 
jamoaviy  tajribalarni  qadirlash,  hamkasblari  fikrlarini  inobatga  olish 
va o’z faoliyatiga tanqidiy nazar bilan qarashi kerak bo’ladi. Bir so’z 
bilan  aytganda  zamonaviy  mutaxassis  keng  bilimga  ega  yuksak 
ma’naviyatli  insondir.  Bu  qayd  etilgan  fikrlar  murabbiy  shaxsiga 
taalluqli hisoblanadi. 
Agar  biz  yuqori  malakaga  ega  bo’lgan  va  o’z  sohasining 
bilimdoni  bo’lgan  murabbiy  haqida  gapirmoqchi  bo’lsak,  avvalo 
uning  shaxsiy  ijodkorligi,  pedagogik  mahorati,  chuqur  va  har 
tomonlama  bilim  va  ko’nikmalarga  ega  va  faol  turmush  tarzi 
yurituvchi  yuksak  ma’naviyatli  insonni  nazarda  tutishimiz  kerak 
bo’ladi. 
Tinimsiz  kundalik  mehnat  va  ilmiy  izlanish  murabbiy  faoliyati 
samarali kechishining asosiy shartidir. Har bir murabbiy uchun muhim 
sanaluvchi  yillar  davomida  shakillanadi  murabbiy  faoliyatining 
samarali  bo’lishi  uchun  esa  mehnat  sevarlik,  yosh  avlod  bilan 
ishlashga bo’lgan ishtiyoq, o’z bilim va malakalarini kun sayn oshirib 
borish birdan bir yo’l bo’lib hisoblanadi. 
Sportchini  avvalo  shaxs  sifatida  tarbiyalash,  uni  samarali 
tejamkor  texnikaga  ega  bo’lishni  ta’minlash,  o’z  harakatlarini 
boshqarishga  o’rgatish,  jismoniy  tayyorgarligini  oshirib  borish  – 
murabbiy  ish  faoliyatining  asosini  tashkil  etishi  lozim.  Murabbiy 
sportchining  ruhiy  tayyorgarligiga  ham  alohida  e’tibor  qaratish  talab 
etiladi.  U  shogirdlarida  o’z  kuch  va mahoratlariga  ishonchni  singdira 
olishi  va  bu  kuchni  uzoq  yillik  faoliyat  davomida  to’g’ri  taqsimlab 
tejamkorlik  bilan  foydalanishini  o’rgatishi,  mehnatsevarlik  va  uning 
natijasida  shakillanib  rivojlanib  boruvchi  iroda,  tirishqoqlik  va 
intiluvchanlik  kabi  xislatlarni  tarbiyalashga  jiddiy  e’tibor  qaratishi 
talab  etiladi.  Bugungi  kun  murabbiyi  faqat  o’zi  shug’ulanayotgan 
sport  turinigina  bilishi  emas,  balki  fiziologiya,  psixologiya, 
anatomiya,  sotsiologiya,  singari  fanlar  bo’yicha  ham  fundamental 
bilim  va  ko’nikmalarga  ega  bo’lishi  kerak.  Mashg’ulotlar  jarayoniga 
ilmiy  asoslangan  holda  kompleks  yondashuv,  pirovardida  murabbiy 
o’z faoliyatida yuqori natijalarni qo’lga kiritishiga olib keladi. Amaliy 
faoliyatda murabbiyga vrach, ilmiy tekshiruv oliygihlari, oily va o’rta 
maxsus  bilim  yurtlari  yordam  berishadi.  Lekin  malakali  sprotchini 
tayyorlashda  asosiy  rol  baribir  murabbiyga  bog’liq  ekanligi  hech 

---

O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI 
~ 5 ~ 
 
kimga sir emas. Shundan kelib chiqib murabbiy faoliyatini o’rganishi, 
jumladan  o’rta  va  uzoq  masofalarga  yugurish  bo’yicha  murabbiy 
faoliyatini o’rganish ko’pchilikda qiziqish uyg’otishi tabiiydir. 
Ushbu  o’quv  qo’llanma  orqali  biz  amaliy  tajribalar,  hamda 
maxsus  uslubiy  adabiyotlarga  tayangan  holda,  sport  murabiyi 
faoliyatini  asosiy  qirralarini  ochib  berishga  va  mashg’ulotlar 
jarayonining  qoida  va  prinstiplarini  kitobxonlar  hukmiga  havola 
etishga harakat qilib ko’rdik. 
O’quv  qo’llanma  Oliy  va  o’rta  maxsus  o’quv  yurtlarining 
jismoniy  tarbiya  fakultetlari,  sport  maktablari,  kasb-hunar  kollej 
murabbiy  va  talabalari  uchun  mo’ljallangan  bo’lib.  O’quv 
qo’llanmada o’rta va uzoq masofalarga yuguruvchilar mashg’uloti 
jarayonini  boshqarish,  mashg’ulotlarni  qonuniyatlari,  murabbiy 
faoliyatining  asosiy  yo’nalishlari,  musobaqa  oldi  tayyorgarlik 
jarayonlarida  murabbiy  va  o’qituvchilarni  kasbiy  pedagogik 
faoliyatini shakllantirishda, mashg’ulotlar jarayonini tashkil qilish 
hamda o’tkazishning zamonaviy uslublari ko’rsatilgan.