Microsoft Word янги урта масофа

2.5.   TAKRORIYLILIK  PRINSIPI 
 
O’rta  va  uzoq  masofada   kiruvchilar  mashg’ulotlarini  tashkil  
qilishda    takroriylik  prinsipi  ham  hal  qiluvchi  rol  o’ynaydi. 

---

O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI 
~ 45 ~ 
 
Prinsipning  maqsadi  –  sportchilar  funksional  imkoniyatlarini  yanada 
takomillashtirish,  ular  tana    azolari    va    tizimlarida    ijobiy  
o’zgarishlarini  oshirish,  tanadagi    shartli    refleks    aloqalarini 
kuchaytirishda  takroriy  tasir  etishning  samaradorligini  taminlashdir. 
Bu  ayrim    mashqlar,  topshiriqlar,  oraliq  stikllar  bosqichlarda  amalga 
oshirilgan harakatlarning takrorlanishiga bo’lgan zaruriyatlardan kelib 
chiqadigan   prinsipdir. 
Biroq  shuni  yodda  tutish  kerakki,  takrorlashlardan  bir  xillikka 
yo’l  qo’ymaslik    kerak.  Chunki  bir  xillik  organizmdagi  ijobiy  
o’zgarishlar    jarayonini    tormozlasha,  organizmning    yuklamalarga  
bo’lgan  tasirini  susaytirishi,  yuguruvchilarga    xos    bo’lgan  bir  xil 
faoliyat  bilan  uzoq    shug’ullanishida    samaradorlikning  pasayishiga, 
sportchilarga 
monotoniya 
(bir 
xillik 
joyda 
turib 
qolishi, 
o’smaslik)ning    rivojlanishiga  olib  kelishi  mumkin.  Sportchilarda 
mashg’ulotlarga  bo’lgan    qiziqish  pasaya  boshlaydi,  asabiylik,  hali 
mashg’ulotlarga kirishmasdanoq toliqish  hisi paydo bo’lishi, bulardan 
tashqari monotoniyaning belgilaridan bo’lgan arterial  qon bosimining 
pasayishi  va  natijada  ishchanlik  faoliyatining  pasayishi    kuzatiladi. 
Bundan  ko’rinib  turibdiki,  monotoniyada  oddiy  harakatlanish 
ko’nikmalari emas,  avvallo murakkab tizimlar ko’proq zarar ko’radi. 
Fizialogiya  fanidan  malumki  bajarilgan  jismoniy  ishdan  keyin 
organizmda  bir  qancha  holatlar  ro’y  beradi,  toliqish  holati,  tiklanish 
holati  va  yuqori  ishchanlikka  qaytish  holatlari.  Har  bir  holatning 
davomiyligi  bajarilgan  yuklamalar  hajmi  va  tig’izligiga,  sportchinig 
chiniqish  darajasigi  bog’liq.  Mashg’ulotlar    jarayonini  shunday 
rejalashtirish  kerakki,  har  bir  keyingi  mashg’ulotni  o’tkazish    vaqti 
uchinchi  holat,  yani  yuqori  ishchanlikka  qaytish  holatiga  to’g’ri 
kelsin.  Lekin,  bu  degani  organizm  hal  qilishi  to’liq  tiklanmagan 
holatiga  maqsadga  yo’naltirilgan  mashg’ulotlarni  o’tkazmasik  kerak 
degani  emas,  bunday  mashg’ulotlar    ham    samarali  rivojlanishlarga  
olib kelishi kuzatilgan. 
Barcha hollarda  jismoniy  mukamallikka  erishish – ish  va  dam  
olishning,    charchoq  va  to’g’ri  munosibligiga  erishishga  bog’liq. 
Chunki yuklamalar va  hordiq  -  bir  modalning  ikki  tomonidir. 
Takrorlashlar  soni  to’planilgan  tajribalar,  ilmiy  xulosalar, 
pedagogik  kuzatishlar,    tibbiy  nazorat  natijalari  va  sportchining  ayni 
paytdagi  jismoniy      ruhiy    holatlaridan  kelib  chiqib  belgilanadi. 

---

O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI 
~ 46 ~ 
 
Taniqli  russ  murabbiyi  A.NVorobyov  takidlashicha  mashg’ulotlar 
quyidagi  sxema bo’yicha o’tkazilishi kerak. 
Yuklama  -  darhol  natijalarni  aniqlash  –  o’zgartirishlar  kiritish  - 
yana    yuklama    berish.  Takroriy  prinsipi  sportchining  nazorat 
yo’naltiruvchi    va    asosiy      musoboqalarda  mumkin    qadar  tez-  tez 
ishtirok etishini  toqozo qiladi.