Microsoft Word xulq-atvor va odatni shakllantirish shaxsni tarbiyalashning asosiy yonalishi sifatida

Uchinchi davr - o‘yin yoshi deb atalada va unga 5-7 yoshli bolalar kiradi. Bu 

davrda  tashabbus  tuysusi,  qandaydir  ishlarni  amalga  oshirish,  bajarish  mayli  tarkib 

topadi.  Mabodo  boladagi  xohish-istakni  ro‘yobga  chiqarish  yo‘li  to‘sib  qo‘yilsa, 

buning  uchun  u  o‘zini  aybdor  deb  hisoblaydi.  Mazkur  davrda,  ya’ni  guruhda, 

o‘yinlarga, tengqurlari bilan muloqotga kirishish muhim ahamiyat kasb etadi: bola turli 

rollar  bajarib  ko‘rishiga,  uning  xayoloti  o‘sishiga  imkon  yaratadi.  Xuddi  shu  davrda 

bolada adolat tuyg‘usi, uni tushunish mayli tug‘ila boshlaydi. 

To‘rtinchi davr - maktab yoshi boladagi asosiy o‘zgarishlar: ko‘zlagan maqsadiga 

erishish  uchun  intilish,  uddaburolik  va  tirishqoqlik  bilan  ajralib  turadi.  Uning  eng 

muhim  qadriyati  omilkorlik  va  mahsuldorlikdan  iboratdir.  Bu  yosh  davrining  salbiy 

jihatlari(illatlari)  ham  bo‘lib,  ular  ijobiy  xislatlari  yetarli  bo‘lmasligi,  ong  hayotning 

barcha  qirralarini  qamrab  ololmasligi,  muammolarni  hal  qilishda  aql-zakovat 

darajasining pastligi, bilimlarni o‘zlashtirishdagi qoloqlik va zrkazolardir. Xuddi shu 

davrda shaxsning mehnatga  munosabati shakllana  boshlaydi. 

Beshinchi  davr  -  o‘spirinlik  betakror  xislati,  o‘ziga  xosligi,  boshqa  odamlardan 

keskin  farqlanishi  bilan  xarakterlanadi.  Shuningdek,  o‘spirinlik  shaxs  sifatida 

noaniqligi,  muayyan  rolni  uddalamaslik,  qatiyatsizlik  singari  salbiy  sifatlarga  ham 

etadir.  Mazkur  davrning  eng  muhim  xususiyati  rolini  kechiqtirishning  o‘zgarishi 

hisoblanadi.  U  ijtimoiy  hayotda  bajarayotgan  rollarning  ko‘lami  kengayadi,  lekin 

ularning  barchasini  jiddiy  egallash  imkoniyatiga  ega  bo‘lmaydi,  shuningdek  rollarda 

o‘zini  sinab  ko‘rish  bilan  cheklanadi,  xolos.  Erikson  o‘spirinlarda  o‘zini  o‘zi 

anglashning  psixologik  mexanizmlarini  batafsil  tahlil  qiladi,  unda  vaqtni  yangicha  his 

qilish, psixoseksual qiziqish patogen(kasallik qo‘zg‘atuvchi) jarayonlarni va ularning turli 

ko‘rinishlari namoyon bo‘lishini   bayon qiladi.   

Oltinchi davr - yoshlik boshqa jinsga psixologik intim yaqinlashuv qobiliyati va 

ehtiyoji  vujudga  kelishi  bilan  ajralib  turadi.  Bunda  ayniksa,  jinsiy  mayl  alohida  o‘rin 

tutadi.  Bundan  tashqari,  yoshlik  tanholikni  yoqtirish  va  odamovilik  kabi  yoqimsiz 

xususiyat bilan ham farqlanadi. 

---

21 

 

Yettinchi  davr  -  yetuklik  davrida  hayotiy  faoliyatning  barcha  sohalarida  

(mehnatda,  ijodiyotda,  g‘amxo‘rlikda,  pusht  qoldirishda,  tajriba  uzatish  va 

boshqalarda)  mahsuldorlik  tuyg‘usi  uzluksiz  hamroh  bo‘ladi  va  ezgu  niyatlarning 

amalga  oshishida  turtki  vazifasini  bajaradi.  Shuningdek,  mazkur  davrda  ayrim 

jihatlarda turg‘unlik tuyg‘usi salbiy xususiyat sifatida hukm surishi ham mumkin.