Microsoft Word xulq-atvor va odatni shakllantirish shaxsni tarbiyalashning asosiy yonalishi sifatida

Birinchi  bosqich  (10-11  yosh) o‘ziga  munosabatni kashf  qilishdan  iborat  bo‘lib, 

o‘zini shaxs sifatida his qilish va qat’iy qarorga kelish bilan yakunlanadi. 

Ikkinchi  bosqich  (12-13  yosh)  bir  tomondan  o‘zini  shaxs  sifatida  tan  olish, 

ikkinchi tomoadan o‘ziga salbiy munosabatda bo‘lishdir.  

Uchinchi  bosqich  (14-15  yosh)  tezkorlik,  o‘zini-o‘zi  baholashga  moyillik  bilan 

farqlanadi.  Bolalarda  «Men  jamiyat  bilan»  nuqtai  nazari  ilk  bolaliq  kichik  maktab 

yoshi,  katta  maktab  yoshi  davrlarida  faol  va  keng  tus  oladi,  faoliyatning  amaliy-

predmetli  jihatlari  jadal  o‘sish  jarayonida  bo‘ladi.  Ularda  «Men  va  jamiyat»  nuqtai 

nazari  vujudga  kelishi  maktabgacha  va  o‘smirlik  davrlariga  to‘g‘ri  kelib,  ularning 

ijtimoiy  xatti-harakat  normalarini,  qoidalarini  o‘zlashtirishlari  va  boshqa  shaxslar 

bilan  munosabat  o‘rnatishlari,  o‘zaro  muloqotga  kirishishlari  bilan  ifodalanadi.  Ana 

---

23 

 

shu  murakkab  jtimoiy-psixologik  harakatlarga  asoslangan.  D.I.Feldshtsin  bolaning 

ijtimoiy  o‘sishdagi  jamiyatga  munosabatini  asosiy  (bosh)  va  oraliq  munosabatlarga 

ajratadi. 

Bolada 

jamiyatga 

munosabatning 

shakllanishi 

ijtimoiylashuv, 

individuallashuvning  tarkibiy  qismlarini  egallash  va  bir  davrdan  ikkinchi  davrga 

o‘tish  orqali  amalga  oshadi.  Asosiy  (bosh)  munosabat  -  insonning  kamol  topishida 

keskin  iljish  nuqtalari  paydo  bo‘lishi,  ichki  sifat  o‘zgarishlari  vujudga  kelishi  va 

yangi xislatlar tarkib topishining mahsulidir. 

Shuni  alohida  ta’kidlash  kerak-ki,  D.I.Feldshtsinning  yosh  davrlariga  ajratish 

nazariyasi  ontogenezdagi  barcha  psixologik  holat  va  fazilatlarni  ifodalash 

imkoniyatiga  ega  emas,  ammo  u  ta’lim-tarbiyaning  sifatini  oshirishga ijobiy  ta’sir 

ko‘rsatishi bilgn amaliy ahamiyat kasb etadi. 

Umuman psixologlar tomonidan yosh davrlarini tabaqalashtirishning puxta ilmiy-

metohologik negizga ega bo‘lgan qator nazariyalari ishlab chiqilgan. Ular ontogenetik 

qonuniyatlarni yoritishga katta hissa bo‘lib qo‘shildi, amaliy va nazariy muammolarni 

hal  qilishda  keng  qo‘llanmoqda.  Ammo  hozir  ontogenezni  to‘la  yoritishga  xizmat 

qila oladigan nazariyani yaratish zarurati tug‘ildi. 

---

24