|
www.ziyouz.com kutubxonasi
61
qo‘ydilar. Mulklarini taladilar.
Isyonchilar asta-sekin ochiqchasiga birlashishga va Usmonga ochiq-oydin la’natlar
ayta boshladilar. Ular dunyoda sodir bo‘lgan jinoyatlar ichida eng dahshatlisi bo‘lgan
og‘ir jinoyatni sodir qilishga kirisha boshladilar.
Ibni Sabo’ Qufadan ham xorlarcha voliy tomonidan quvilgach, Shomga qarab yurdi.
Shomda esa chaqirig‘iga labbay, deb javob beradigan odamlarni topa olmadi. U yerdagi
holat anchagina intizomda edi. Shomda o‘rin topa olmagach, Misrga qarab yo‘lga chiqdi.
U yerda o‘zining, din libosini kiygizib odamlar ko‘zini bo‘yagan zaharli ta’limotni
tarqatishga imkon topa olmadi, ammo keyinroq imkon topa oldi. Odamlar ichida Ali ibni
Abu Tolibga tarafkashlik qilish chaqirig‘ini yoydi. Raj’iy mazxabini e’lon etdi. Ya’ni
«Rasululloh yana ikkinchi marta hayotga qaytib keladilar», degan uydirma xurofiy
fikrlarni odamlar o‘rtasida va yana «Ali Rasululloh vasiyat qilgan xalifalari va hamda
o‘zlaridan avvalgi o‘tgan xalifalardan afzal», degan safsataning zararli oqimini odamlar
miyasiga quydi. Shuningdek yana musulmonlar o‘rtasida forslardan o‘tgan ilohiy haq
nazariyasini rivojlantirdi. Bunday nazariyani Islom qat’iy ravishda ma’n etadi. Ushbu
nazariya ta’limotiga ko‘ra go‘yo Ali Nabi alayhissalomdan so‘ng eng haqiqiy xalifa
emishlar. Va hamda Ali Nabi davlat ishlarini yurgizishda Ollohdan madad olarmishlar.
Hazrati Usmon esa xalifalikni nohaq egallagan emishlar. Bu nazariya oxirigacha mana
shunday zaharli fikrlardan iborat bo‘lgan, Islomga qarshi bir uydirma edi. Abdulloh ibni
Sabo’ Misrda Misr xalqi xalifa Usmon tomonidan tayinlangan voliy Abdulloh ibni Sa’dga
qarshi bo‘lganliklari sababli o‘z da’vatini keng tusda yeyishga muvaffaqiyat topa oldi.
Zero, voliy xalifaning qarindoshlaridan bo‘lganligi uchun Misr xalqi uni yomon ko‘rib
qolgandi.
Shu kabi Muhammad ibni Xuzayfa bilan Muhammad ibni Abu Bakrni ushbu da’vatga
qo‘shilishlari g‘azab o‘tini Misrda alanga olishiga va hamda ibni Sabo’ o‘zining zaharli
ta’limotini yoyishda muvaffaqiyat topishiga yordam berdi. Misrda, Basrada va Qufada
holat ancha yomonlasha boshladi. Oxirida Usmon davlat arboblaridan mazkur
viloyatlardagi aniq holatini tekshirib bilib kelishlik uchun to‘rt kishini tanlab u yerlarga
yuborishga majbur bo‘lib qoldilar. Shundan keyin Muhammad ibni Salamani Qufaga,
Usoma ibni Zaydni Basraga, Abdulloh ibni Umarni Shomga, Ammor ibni Yosirni esa
Misrga yubordilar. Ammor ibni Yosirdan tashqari qolgan uch kishi u yerdagi holatni
tekshirib haqiqiy voqeani aks ettirgan ma’lumotlarni to‘plab xalifa qoshiga qaytib
keldilar. Ammor ibni Yosir esa ilgari eslatib o‘tganimizdek, xalifa bilan o‘rtalarida bo‘lib
o‘tgan kelishmovchiliklar tufayli qo‘zg‘olonchilar tomoniga o‘tib ketdilar. Bu esa
qo‘zg‘olonchilarni yanada shijoatlantirib yubordi.
Ibni Sabo’ viloyatlarini xalifa Usmonga qarshi birlashtirishga erisha oldi. Unga haybatli
hamda nufuzli Muhammad ibni Abu Bakr, Muhammad ibni abu Xuzayfa va Ammor ibni
Yosir kabi sahobalar ham qo‘shildilar. Ibni Xuzayfa ibni Sabo’ni yozgan maktublarini
Misr, Qufa va Basra xalqi orasida yoyishda ishtirok etdilar. Shundan keyin har bir
viloyatdan yetti yuzdan oshiq kishi chiqib Madina tashqarisiga kelib to‘plandilar. Keyin
ular o‘zaro Usmondan so‘ng kimni xalifa etib tayinlash xususida tortishib qolishdi.
Basrada kelgan jamoalar Zubayrni, Qufadan kelganlar esa Talxani, Misr aholisi esa ibni
Sabo’ boshliq Alining bo‘lishligini talab etdilar. Hazrati Usmon Misr elchisini qabul qildilar
va talablarini qondirishga va’da berdilar. Keyin ular tinchlanib o‘z mamlakatlariga keta
boshladilar. Ular yo‘lda ketayotgan vaqtlarida uzoqdan bir otliqni goh ko‘rinib, goh
ko‘rinmay ketayotganini ko‘rib qolishdi. Ular mazkur otliqdan shubhaga tushib quvib
ketishdi. Tutib olib tintuv qilishdi. Uning yonidan xalifa Usmon tomonidan yozilgan
maktubni topib olishdi. Xat oxirida Misr voliysiga isyonchilarning hammasini Misrga
kirgan zahoti tutib dorga osishlik buyurilgan edi. Xatni o‘qigan isyonchilar yana qayta
Xulafoi roshidiyn. Rizouddin ibn Faxriddin
Do'stlaringiz bilan baham: | 
