Microsoft Word xulafoi roshidiyn ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

54

USMONNING BIRINCHI XUTBALARI 

 

Usmon Zinnurayn saylov tugab, xalifalik mansabiga ega bo‘lganlaridan keyin asta 

minbarga ko‘tarilib, odamlarga qarata mana bu mazmundagi nutqni so‘zladilar: 

«Ey odamlar, albatta sizlar hozir vaqtinchalik kulbadasizlar. Muddatli umrni 

yashaysizlar. Shunday bo‘lgach, vaqtlaringizni iloji boricha yaxshi amallar qilish bilan 

o‘tkazinglar, dunyodan ertalab kelib, yo peshinda, yo esa kechqurun ketgandek 

ketasizlar. Ogoh bo‘linglarki, dunyo kishini aldovchi narsadur. Sizlarni dunyoda tirik 

turishingiz aldab qo‘ymasun. OLLOHning yodidan bir nafas ham beparvo qilib 

qo‘ymasun. Uzlaringizdan avvalgi yashab o‘tgan avlodlaringiz holidan ibrat oling. Keyin 

esa jiddiy harakatga tushing, g‘aflat ila aziz umringizni behudaliklar yo‘lida o‘tkazib 

yubormang. Zotan, amal sizdan hargiz g‘olib qolmagay. Aytingchi, qani bu dunyoni aziz 

ko‘rib jon-dillari ila mehr-muhabbat qo‘yib yashaganlar, ularni ham dunyo o‘z og‘zidan 

tupurib tashladimi? Dunyoni OLLOH qaerga otgan bo‘lsa, sizlar o‘sha yerga yetinglar-da, 

oxirat hastini istaydigan bo‘linglar. Zero, Olloh taolo oxirat hayotini dunyo hastidan ko‘ra 

yaxshiroq deb ta’rifladi. Dunyo hayoti haqida sha’ni buyuk OLLOH mana bunday dedi: 

«Dunyo hayotini ularga zarbulmasal qilib bering, u go‘yoki biz suvni yerga tushirdik, 

keyin u suv yordamida yerda o‘simliklar o‘sdi, keyin esa shamol uchiradigan xazonga 

aylandi». OLLOH narsani o‘lchovli qilgandur. Mollar va farzandlar dunyo hayotining bir 

ziynati xolos. Abadii qoladigan yaxshi amallar esa OLLOH oldida savobi ulug‘ va 

yaxshiligi umidliroq», deya so‘zlarini tugatdilar. Ushbu xutbalaridan ko‘rinib turibdiki, 

Usmonning hech qanday amaliy yo‘llarining siyosatini bayon etuvchi bir reja emas, 

siyosatga hech qanday aloqasi yo‘q bo‘lgan xolis diniy nasihatdangana iboratdur. Go‘yoki 

Usmon o‘zlarining musulmonlarini va hamda boshqa islomiy davlatda yashovchi 

aholilarni xotirjam etadigan biror xos siyosat bilan bog‘lanishlikni xohlamadilar. Biroq u 

zot tezdan ommaviy va siyosiy ishlarning tadbirini ko‘rgani kirishib ketdilar. Viloyat 

hokimlariga, askar boshliqlariga va xiroj yig‘uvchi amaldorlarga, hamda shaharlardagi 

umum musulmonlarga xatlar yubordilar. Yozgan maktublarida ularni amru-ma’ruf 

qilishlikka, naxiy-munkar etishlikka, ahli zimmiylarga shafqat bilan muomala 

qilmoqlikka, xirojni adolat bilan yig‘ib olishga tavsiyalar berardilar. Xiroj yig‘uvchi 

amaldorlarga mana bu mazmundagi xatlarni jo‘natgandilar: «Albatta, OLLOH 

mahluqotlarni haqlik-la yaratdi. Shu sababli OLLOH faqatgina haqni qabul qiladi. Sizlar 

ham haqli yerdan olinglar va xaqli yerga beringlar. Omonatni haqlik bilan saqlanglar. 

Sizlar xoinlardan bo‘lib qolmanglar. Va’dalaringizga vafo etinglar. Yetimlar haqqiga va 

hamda ahdlashganlar haqqiga zulm etmanglar. Zotan Olloh taolo ularga zulm etganlarga 

dushmandur». 

Naqadar ma’naviy axloq cho‘qqisiga yetgan, o‘z qo‘l ostidagilarga haqlik bilan 

muomala qilishlikka tavsiya etuvchi maktub. Bunday tavsiyali maktublar faqat 

qog‘ozdagina qolib ketmadi, balki amaliy hastda ham o‘z aksini ko‘rsatdi. Islom 

amaldorlari mana shunday oliy janob ko‘rsatmalarga amaliy jihatdan faollikda 

bo‘lganliklari tufayli tarixan juda qisqa davr ichida Islom yer yuziii juda ko‘p 

mamlakatlariga o‘z qanotini yozdi. Bashar tarixida bunga o‘xshagan voqea bo‘lganligi 

ma’lum emasdur.