Microsoft Word xulafoi roshidiyn ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

15

etadi. Zero, Umar kabi qattiqqo‘l kimsalar ham ra’y qilmagan ishni qilishlikda o‘z 

ra’yilarida sobit qadam turdilar. Natija kutilganidek yaxshi oqibatli tugadi. 

 

XOLID IBNI VALID SABABLARIDAN TUG’ILGAN IXTILOF 

 

Sayfulloh Xolid ibni Valid ridda urushining eng jasoratli qahramonlaridan va 

dushmanga eng g‘oratgir bahodirlardan edilar. 

Lekin mana shu jang asnosida yurgan paytlarida kichkina bir xatoga yo‘l qo‘yadilar. 

Umar ibni Hattob (r. a.) Xolidni qilgan mana shu xatolari tufayli bosh qo‘mondonlik 

vazifasidan bo‘shatishlikni maslahat ko‘radilar. Xolid dushman askarboshisi Molik ibni 

Nuvayrani o‘ldirib ayoliga, iddasi bitgach, o‘zlari uylangandilar. Mazkur xato ishning 

xabari Madinaga yetgan vaqtida Umar (r. a.) ga Xolidni o‘z vazifasidan bo‘shatishlik 

lozim ekanligini aytadilar. Zero, «bunday xatoni kechirib bo‘lmaydi»; deydilar. Abu Bakr 

(r. a.) esa Xolidni bosh qo‘mondonlik vazifasidan bo‘shatmaslikni ra’yi etdilar. Qilgan 

xatosi uni vazifasidan bo‘shatishlik kabi jazoga sazovor etmaydi deb o‘yladilar. 

Nuvayraning ayolini taloq etib yuborsalar, shuning o‘zi xatolariga jazo sifatida kifoya 

qilardi degan fikrda bo‘ldilar. Xalifa o‘z ra’yilarini amalga oshirdilar. Xolidni chaqirtirib 

kelib, juda qattiq tanbeh berib koyidilar va ayolni taloq etib yuborishlariga amr etdilar. 

Xolid darhol xalifa amrlarini bajardilar. Yana qaytadan borib qo‘mondonlik vazifasini ado 

etaverdilar. Biroq, Xolidning qilgan kirdikorlaridan Umar norozi bo‘lib yuraverdilar. 

Xalifalik mansabiga o‘ltirgach, Xolidni qo‘mondonlikdan bo‘shatib, o‘rinlariga Ubayda ibni 

Jarrohni tayin etdilar. Lekin katta qalb egasi bo‘lgan Xolid o‘zlarini ishdan 

bo‘shashlaridan hech qanday tushkunlikka tushmay, musulmon askarlarining saflarida 

Islom dushmanlariga qarshi oddiy jangchi sifatida qahramonona jangni davom 

ettiraverdilar. Xolidning bunday yuksak mardonavorliklarini ko‘rgan Umar (r. a.) u kishi 

haqlarida o‘ylab yurgan noto‘g‘ri fikrlaridan qaytib shunday degandilar: «Olloh Abu 

Bakrni rahmat qilsun, u janob odamlarni tanishlikda mendan ko‘ra bilimdonroq ekan. 

Abu Bakr aql-zakovatlari, idrok va layoqatlari yordamida Rum askarlarini itoat 

etdirganlarini, Islomdan qaytib ketgan juda ko‘p qabilalarni yana qaytadan g‘olib 

shavkatli din bayrog‘i ostida jam etganlarini tarix aslo unutgan emasdur. 

Dunyo ayvonidan baqo bo‘stoniga rixlat etib ketayotgan vaqtlarida Islom mustahkam 

tarzda arab yerlarida o‘rnashgan, ta’limotlari bir butun holda hukm surayotgan edi. 

Islomni qaytadan yana oyoqqa turg‘izib uning tengsiz ta’limotini hech qanday ortiqu 

kamsiz musulmonlar ichida o‘rnatishlikda Abu Bakrning xizmatlari maqtovga loyiq 

bo‘lgandi. Ummul mo‘‘minin Oyisha raziyallohu anho janob Abu Bakr haqlarida mana shu 

gapni juda to‘g‘ri aytgandilar: «Rasululloh alayhissalom baqo gulistoniga ko‘chgach, 

Madinada nifoq o‘rmalab qolgan, butun arablar esa yoppasiga dindan qayta 

boshlagandilar. Olloh taolo taborak Abu Bakr qo‘llari orqali ularni yana qaytadan jam 

etdi. Abu Bakrning boshlariga tushgan kun agar salobatli tog‘ boshiga tushsa edi, 

albatta, uni o‘rnidan tebratib yuborgan va maydalab tashlagan bo‘lardi».