|
www.ziyouz.com kutubxonasi
76
ularning Basraga borishlik fikriga qo‘shiladilar. Talxa bilan Zubayr, Abdulloh ibni Umarni
o‘zlariga qo‘shib olishga yana bir urinib ko‘radilar. Lekin Abdulloh ularga qarab: «Ey
shayxlar, Oyisha onamizning uylari xavdajlaridan ko‘ra, o‘zlariga yaxshiroq ekanligani,
sizlarga esa Madina Basradan ko‘ra xayrliroq ekanligani, bo‘ysinishlik qilich
tutishingizdan ko‘ra afzalroq ekanligani bilib olinglar. Aliga qarshi kurashganlar,
albatta, yaxshi kishilar bo‘laolmaydilar», dedilar. Shundan keyin jarchilar kishilarni
Ummul mo‘‘minin saflariga qo‘shilishga chaqira boshladilar. Basra hamda Yaman zakot
moli yordami bilan tayyorlangan kattagina qo‘shin ham Oyisha onamizga ergashdi.
Yaman va Basra zakotini ibni Zabat va ibni Omir yig‘dirib shar’iy hukumat boyligiga
yubortirmagan edi. Qo‘shin hali Makkadan Basraga tomon yo‘l solmay turib Mo‘g‘ira
ibni Shu’ba ibni Sa’d ibni Os bilan Talxa va Zubayra o‘rtalarida keskin tortishuv kelib
chiqdi. Tortishuvning asosiy sababi Alining ustilaridan g‘alabaga erishilgan choqda kim
xalifa bo‘ladi, degan masala edi. Talxa bilan Zubayr «Ikkimizdan birimiz bo‘lamiz»
deya javob beradilar. Unga qarshi Sa’d ibni Os esa «Yo‘q, sizlar emas, balki Usmonning
o‘g‘illaridan biriga topshirasizlar» dedi. «Undan ko‘ra muxojirlarni chaqirib, ularning
bolalariga topshirib qo‘ya qolamizda» dedilar. Shu payt Sa’d ibni Os Oyisha onamizning
oldilariga keladi va u kishidan maqsadlari nima ekanligini so‘raydi. Oyisha onamiz
«Men Basraga Usmonning xunlarini talab etib bormoqdaman» deydilar. Shunda Sa’d
«Usmonning qotillari siz bilan birga-ku» deydi. Ba’zi odamlarga ish nimada ekanligi
ravshan bo‘lib qoldi. Bu o‘ch olish talabi emas, balki mansab tama’sida uyushtirilgan bir
fitna ekanligini tushunib qoldilar. Bu orada Aliga fitna avj olayotganligi xabari kelib
turadi. Hazrati Ali ham nima ish qilish, qanday chora ko‘rish to‘g‘risida o‘ylay
boshladilar. Agar indamay sabr etib turaversalar, ular hazrati Alini tahqirlaydilar va
agar ularning harakatlariga yarasha harakat qilib urushsalar, zero har ikki firqa ham
omon topaolmaydi, deb fikr yuritadilar. Agar ular yaxshilik-la unab qo‘yaqolsalar edi,
hazrati Ali tinchlik yo‘lini tutib ular ustidan g‘olib keladilar. Hazrati Alining safdoshlari esa
ularga qarshi qo‘shin bilan chiqib jang qilishga qiziqtira boshladilar. Lekin Ali o‘zlarining
maslaklarida mahkam turdilar. Ya’ni tinchlik bilan masalani hal qilish yo‘lini ushlashda
davom etdilar. Abdulloh ibni Sadam Aliga uchrashib Madinadan tashqariga
chiqmasliklarini o‘tinib so‘radilar. «Agar chetga chiqsangiz, keyin hargaz Madinaga
kiraolmaysiz», dedilar. Hazrati Ali ushbu ra’yga moyil bo‘ldilar. Biroq atroflaridagi
jamoat u zotni majburan chetga chiqardilar. Biroq Ali hanuz urush boshlanmaslik
qarorida mahkam turdilar. Masalani tinchlik va sulh yo‘li bilan hal etishga harakat
etdilar.
«Ikki firqa o‘zaro tortishib har qaysi tomonda bulsunlar. Keyin o‘shani qabul qilsunlar,
toki Islom millatining birligi avvalda bo‘lgan holiga qaytsun», degan rag‘batda bo‘ldilar.
Hazrati Ali o‘z qo‘shinlari safiga Usmonning o‘ldirishlikda ishtirok etganligi ehtimoli
bo‘lgan kimsani yoki mana shu ishga kishilarni qiziqtirilganligi ehtimoli bo‘lgan
kimsalarni olmaslikka harakat etdilar. Hazrati Ali qo‘shinni tayyorlab turgan paytlarida
safdoshlaridan biri: «Hazrati Ali, bu bilan nima istaysiz?» deb so‘radi. Hazrati Ali unga:
«Agar ular bizning taklifimizni qabul qilsalar va bizga itoat etsalar, sulhni xohlamay
va agar bizga itoat etmoqni istamasalar, taqdir ularga nimani ko‘rsatsa ko‘rsunlar,
deya o‘z hollariga tashlab ho‘yib sabr etib turamiz, agar bunga ham rozi bo‘lishmasa,
bizlarni o‘z holimizga tinch qo‘yinglar deymiz va agar bizni o‘z holimizga tinch
qo‘ymoqqa ham rozi bo‘lmasalar, unda ulardan, o‘zimizni mudofaa etamiz», deb
javob berdilar. Maqsadlari tinchlik hamda musulmonlarning umum birliklarini saqlashlik
ekanligini takror-takror aytib turdilar. Basra aholisi ikki kimsaga, Ummul mo‘‘mininga
yordam etuvchi hamda hazrati Aliga tarafdorlik qiluvchilarga bo‘linib ketdi. Hazrati Ali
qo‘shinlar Basra ostonalariga yetib kelmasdan burun u yerdagilarni sulhga va
Xulafoi roshidiyn. Rizouddin ibn Faxriddin
Do'stlaringiz bilan baham: | 
