Microsoft Word Tursunboyev S. O'zbek teatri tarixi. Majmua

SAID AHMAD 
(1920)
 
 
1976-yilning 14 iyuni hozirgi Milliy akademik drama teatri jamoasi, va shu jumladan, 
atoqli adib Said Ahmad uchun unutilmas kun bo’ldi. Boisi keyinroq teatr muxlislarining dil-
dilidan o’rin olgan «Kelinlar qo’zg’aloni» asari shu kuni dunyo yuzini ko’rgan edi. 
Nasr  ustasi  Said  Ahmad  katta  hayot  yo’lini  bosib  o’tgach,  dramaturgiyaga  kelgan.  U 
Toshkentda, Samarqand darbozasi mavzeida tug’ilgan. Avval tasviriy san’at bilim yurtida, 
so’ngra  Nizomiy  nomidagi  Toshkent  Davlat  pedagogika  institutida  tahsil  oladi.  Dastlab 
«Mushtum»  jurnalida  faoliyat  ko’rsatadi.  Keyin  Respublika  radiokomiteti,  «Qizil 
O’zbekiston»,  «Sharq  yulduzi»  kabi  gazeta  va  jurnallar  tahririyatlarida  jurnalist  sifatida 
faoliyat  yuritadi.  Ko’plab  hikoya,  ocherklar  chop  ettirib,  1950—1960-yillari  «Qadrdon 
dalalar» (1949), «Hukm» (1958), «Ufq» (1964) kabi yirik romanlar yaratadi. 
Said  Ahmadning  nasriy  asarlari  sahnaboblik  belgilariga  juda  boy.  1974-yili  «Ufq» 
romani inssenirovka qilinib (inssenirovka muallifi O. Abdurazzoqov), M. Uyg’ur nomidagi 
san’at institutida diplom spektakli tarzida yaratiladi va o’sha yili Surxondaryo viloyat teatri 
repertuaridan o’rin oladi. «Ufq» 1995-yili Milliy akademik drama teatrida sahnalashtirildi.  
1985-yili  «Kuyov»  komediyasi  yaratilib,  o’sha  yili  akademik  teatrda  rejissor  R. 
Hamidov  tomonidan  sahnaga  qo’yiladi.  Mazkur  spektaklda  Kuyov  roli  atoqli  san’atkor 
G’ani A’zamovning so’nggi yirik ijodiy ishlaridan biri bo’lib qoldi. «Farmonbibi arazladi» 
pyesasi  «Kelinlar  qo’zg’aloni»ning  davomi  bo’lib,  B. Yo’ldoshev  rejissorligida  Abror 
Hidoyatov nomidagi drama teatrida sahnaga qo’yiladi. 
Said Ahmad kichik hajmli hajviy va yumoristik asarlar ustasi sifatida 1897—80-yillari 
«Lampa  shisha»,  «Xanka  va  Tanka»  singari  o’nlab  ichakuzdi  teleminiatyuralari  bilan 
teletomoshabinlar hurmatini qozondi. 
Said  Ahmad  «Buyuk  xizmatlari  uchun»,  «Do’stlik»  ordenlari  va  «O’zbekiston 
qahramoni» degan faxrli unvon bilan taqdirlangan.  
Said  Ahmad  asarlariga,  ayniqsa,  hikoyalariga  xos  bo’lgan  mayin  yumor,  nozik 
qochirimlar  ilk  bor  Bahodir  Yo’ldoshev  tomonidan  sahnaga  qo’yilgan  «Kelinlar 
qo’zg’aloni»da  to’kis  jamuljam  bo’ldi.  Shuning  natijasida  Farmonbibi  yetti  o’g’il  ko’rib, 
uylantirib,  kelinlari-yu  nabiralarini  bir  hovlida,  o’z  qaramog’ida  ushlab  turishi,  kenja 
kelinining «chatoq» chiqib, qaynona qiliqlarini «tomosha»ga aylantirib, oxiri undan har bir 
oila  alohida  yashashiga  roziligini  olishi  haqidagi  oddiygina  beg’ubor  hikoya 
respublikamizdagina  emas,  shuningdek,  qator  mamlakatlarda  ko’pdan-ko’p  san’atkorlar 
ijodiy hayotida chuqur iz qoldirdi, yirik asarga aylandi.  
Akademik  teatr spektaklida birinchi bo’lib  Farmonbibi  rolini  mahorat bilan o’ynagan 
atoqli san’atkor Zaynab Sadriyeva asarning A. Hidoyatov nomidagi teatrda qayta ishlangan 
nusxasi  (1987-yil  16-oktabr)da  ham  shu  rolni  umrining  oxirigacha  ijro  etdi.  Asarni  1988-
yili  B. Yo’ldoshev  Laos  milliy teatrida sahnalashtirdi.  Asar qozoq, qirg’iz, turkman, tojik, 
ozarbayjon, xitoy, AQSH teatrlarida, ya’ni dunyoning o’ttizdan ortiq teatrida sahna yuzini 
ko’rdi. 
«Kelinlar  qo’zg’aloni»  asari  asosida  rejissor  M.  Afzalov  tomonidan  badiiy  film 
yaratildi.  Katta  shov-shuvga  sabab  bo’lgan  bu  film  1986-yilda  AQSHda  o’tkazilgan 
ko’rikda Amerikaning 26 ta shtatida namoyish etildi. 
 

---