Microsoft Word статистика лотин 14. doc

7.2. O‘garuvchan belgilar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘lanishlarni 
tahlil qilishda korrelyatsiya nazariyasining qo‘llanilishi 
 
Korrelyatsion tahlil yordamida asosan quyidagi ikki masala:  
- bog‘lanishlar yo‘nalishini aniqlash va uni ehtimol bilan baholash; 
- bog‘lanishlar zichligini aniqlash masala hal etiladi. 
Korrelyatsion  tahlil  belgilarning  regressiya  tenglamasida  ishtirok 
etish shaklini aniqlashdan boshlanadi. Keyin esa natijaviy belgiga ta’sir 
etuvchi  omillarning  ro‘yxati  belgilanib  ularning  eng  muhimlari  tanlab 
olinadi.  Tanlab  olingan  va  regressiya  tenglamasiga  kiritilgan  omillar 
o‘zaro  chiziqli  yoki  juda  kuchli  korrelyatsion  bog‘lanishda  bo‘lsa,  ular 
ma’lum 
darajada 
bir-birini 
takrorlashi 
natijasida 
regressiya 
ko‘rsatkichlari  buziladi.  Shu  sababli  barcha  omillarning  o‘zaro 

---

 
79 
bog‘lanish  kuchi  juft  korrelyatsiya  koeffitsiyentini  hisoblash  yo‘li  bilan 
aniqlanib,  bir-birini  takrorlaydigan  omillar  tenglamadan  chiqarib 
tashlanadi.  Keyin  esa  regressiya  tenglamasining  ma’lum  parametrlari 
(a
0
, a
1
, a
2
, … a
n
) aniqlanadi.  
Regressiya  tenglamasi  aniqlangandan  keyin  uning  ma’lum 
parametrlari hisoblanadi. 
Korrelyatsion  bog‘lanish  tushunchasi  umumiy  tushuncha  - 
staxastik  bog‘lanishning  xususiy  holidir.  O‘zgaruvchan  belgi  u,  x-dan 
staxastik bog‘lanishda bo‘ladi.  
Korrelyatsion  bog‘lanishlarni  o‘rganishning  asosiy  vazifasi 
o‘rganilayotgan xodisalar, faktorlar o‘zgarishining sababini aniqlashdan 
iborat.  Omil  belgi,  sabab  belgi  sifatida,  natija  belgi  esa  oqibat  sifatida 
namoyon bo‘ladi.  
Korrelyatsion tahlil usuli bir necha bosqichlarni o‘z ichiga oladi: 
•
 
vazifaning qo‘yilishi, omil va natija belgilarning tanlanishi; 
•
 
statistik ma’lumotlarni to‘plash, ularni tekshirish; 
•
 
grafik  va  analitik  guruhlash  usullari  yordamida  o‘zaro 
bog‘lanishlarni dastlabki o‘rganish; 
•
 
juft bog‘lanishlarni o‘rganish; 
•
 
ko‘p omilli bog‘lanishlarni tadqiqot qilish; 
•
 
tadqiqot natijalarini baholash, tushuntirish va tahlil qilish.