Microsoft Word shermuhammadbek qurboshi ziyouz com doc

AMIRNING QILICHI 
Buxoro qo‘ldan ketgach, 1920 yil oxirlarida Sayyid Olimxon Hisor bekligidagi yirik aholi 
maskanlaridan bo‘lmish Dushanbaga kelib o‘rnashadi. Hisor vodiysi bekorga tanlanmagan edi: Sharqiy 
Buxorodagi dehqonchilik uchun mos joy shu vodiy bo‘lib, bu yerda oziq-ovqat zaxiralari mavjud edi. 
Shuningdek, vodiyning atrofi baland tog‘lar bilan o‘ralganligi tufayli partizanlik urushini olib borish 
uchun qulaydir. Sentyabrning ikkinchi yarmida Sayyid Olimxon qurultoy chaqirib, qizillarga qarshi 
kurash rejasini o‘rtaga tashlaydi. Amir hukumati yemirilmasdan ancha oldinoq Sharqiy Buxoro 
hududida bir qancha jangovar guruhlar shakllanib bo‘lgan edi. Bu guruhlar urug‘ boshliqlari, viloyatlar 
va bekliklar hokimlari ixtiyoridagi harbiy qismlar bo‘lib, jang tajribasiga ega bo‘lgan, bu guruhlarga 
Ibrohimbek, Fuzayl Maxsum, Davlatmandbiy, Eshon Sulton va boshqa sarkardalar boshchilik 
qilganlar. 
Noyabr oyida amir qo‘l ostidagi mazkur kuchlar Boysun va Sherobodni, dekabr oyida esa 
Shahrisabz, Kitob, Yakkabog‘ni egalladilar. Buxoro Xalq Sovet Respublikasi hukumati shoshilinch 
choralar ko‘rishga majbur bo‘ladi. Amirga qarshi kurashni tashkil etish va xalqni unga qarshi ko‘tarish 
uchun bir qancha arboblar Sharqiy Buxoroga safarbar etiladi, Dushanbaga esa S.Tursunxo‘jaev 
boshchiligidagi “Siyosiy zarbdor guruh” jo‘natiladi. Guruhda siyosiy tashviqotchilar bilan harbiy 
qismlar ham bor edi. Amir bu guruhga “jadid qo‘shini” deb nom beradi.  
O’sha paytda RSFSR ning Buxorodagi muxtor vakili bo‘lib turgan Kuybishev 1920 yil 17 oktyabr-
da Turkfront qo‘mondoniga telegramma yo‘llab, “Front qo‘shinini bosmachilarga qarshi jangga kiritish 
yo‘li bilan Sovet Buxorosiga birodarlik yordami ko‘rsatish”ni so‘raydi. Noyabr oyida 1-armiya 
qo‘mondoni G.V.Zinovev buyrug‘i bilan Buxoro Respublikasidagi barcha sovet qismlari birlashtirilib, 
“Hisor ekspeditsiya korpusi” tuziladi. 1921 yil boshida esa Buxoroga qizil armiyaning beshta brigadasi 
(2 o‘qchi, 3 otliq brigadalar) keltiriladi. 1920 yil oxirlarida esa hukumat a’zosi B.Shaxobiddinov 
Buxoro xalq armiyasi (Keyinchalik Buxoro qizil armiyasi deb nomlangan)ni shakllantirishni boshlaydi 
va uning dastlabki jangovar qismlarini Dushanbega safarbar etadi. Amir bu qismlarga ham “jadid 
qo‘shini” deb nom beradi. Bunday katta kuch to‘planishi natijasiz qolmaydi. Buxorodagi sovet harbiy 
qismlari birin-ketin Kitob, Yakkabog‘, Sherobodni qaytarib oladilar. 
Farg‘onadagi janglar qizigandan-qizib, Shermuhammadbek bir necha jabhadagi janglarga rahbarlik 
qilib turgan qistalang bir paytda G’orbuvoga Sayyid Olimxonning o‘n ikki kishilik vakillar hay’ati 
kirib keladi.  
Shermuhammadbek bir amallab vaqt topib, hay’atni qabul qiladi va mehmonlar sharafiga ziyofat 
beradi. Hay’at boshlig‘i Zufar To‘pchiboshi Sayyid Olimxonning salomi va sovg‘asini topshirib, 
Sharqiy Buxorodagi vaziyatni tushuntiradi. Amirning sovg‘asi mo‘‘jazgina, kumush tunukadan gul 
qoplangan sandiq edi. Mehmonlar sandiq kalitini berar ekanlar, uning ichida maktub ham borligini 
aytadilar. Shermuhammadbek sandiqni ochdi-yu, ko‘zlariga ishonmadi: sandiq ichida ajoyib, nodir bir 
qilich yotar edi. Qurol ishqibozi va bilimdoni bo‘lgan Shermuhammadbek qilichni hali qo‘lga olib 
ko‘rmasdanoq, noyob qurol ekanini angladi. Qilichning qini oltin va kumush naqshlar, zabarjad, 

---

Mansurxo‘ja Xo‘jaev. Shermuhammadbek qo‘rboshi