Microsoft Word shermuhammadbek qurboshi ziyouz com doc

QISH QAHRIGA OLGANDA 
Falakning gardishi bilan 1917 yildan 1924 yilgacha Farg‘onada qish surunkasiga qattiq keldi. Lekin 
1921—22 yillar oralig‘ida qish yanada qattiq, yanada qahrli keldi. O’sha davrni ko‘rgan odamlarning 
eslashlaricha, ariq va hovuzlar tag-tagigacha muzlab, odamlar muzni eritib foydalanishar; og‘izdan 
chiqqan hovur muz zarralariga aylanib qolar; ho‘l qo‘l bilan biror narsa ushlansa, chippa yopishib qolar 
ekan. Bostirmada o‘tin, tomda tuyoq uchun xashak, qopda un, sandiqda g‘alla, xumchada yog‘, og‘ilda 
so‘yish uchun jonliq, ustingiz but bo‘lsa, bunday qishdan bir amallab chiqib olsa bo‘ladi. Lekin, qani 
ular? Qahraton qish bilan qahatchilik egizak keldi. Ozodlik jangchilarini ta’minlab kelgan xalqning 
qo‘lida hech vaqo qolmagan: bir tomondan yigitlarga dasturxon yozib turgan, bir tomondan qizil 
hukumatga oziq-ovqat solig‘ini to‘lab turgan xalqning o‘z bola-chaqasiga beradigan burda noni 
qolmadi. Jang harakatlari tufayli katta maydondagi yerlar ekilmay qolib kelmoqda. Asosiy qismi otliq 
askarlar bo‘lmish ozodlik jangchilari bir amallab topgan bir siqim donlarini qorinlariga emas, otlariga 
ilinar, bir siqim don topilmay qolganda, noiloj, o‘z birodaridek bo‘lib qolgan otlarini ko‘zlarida yosh 
bilan bo‘g‘izlashga majbur bo‘lib qoldilar. Qizil askarlarning esa oziq-ovqat va yem-xashakdan 
kamchiligi yo‘q. Sho‘ro hukumati bosmachilikni qanday qilib bo‘lsada tugatish maqsadida armiyani 
yaxshi boqar edi. Armiyadagi to‘qchilik ham katta bir qurol edi – och qolgan odamlar g‘oya uchun 
emas, balki qorin to‘ygazish uchun ham armiyaga yozilar edilar.  
Shuncha qiyinchilik yetmaganday, ozodlik qo‘shini oldida yana bir xavf-xatar yuzaga keldi: 
jangchilar ichida milliy nizo kelib chiqdi. Bosqinchilar o‘z mustamlakachilik siyosatlarida xalqlar 
o‘rtasida milliy nizo chiqarib, ularni osonlik bilan bo‘ysundirish usulini ko‘p qo‘llaydilar. General 
Kaufman ham Turkistonni bosib olish arafasida xalq ichiga o‘z odamlarini yuborib, o‘zbeklar, tojiklar, 
qirg‘izlar, qipchoqlar o‘rtalarida milliy nizo chiqarishga muvaffaq bo‘lgan va shu yo‘l bilan xonliklarni 
osonlikcha bosib olgan edi. Qizil qo‘mondonlar ham o‘z salaflarining bu jirkanch usullaridan unumli 
foydalandilar. Ular Shermuhammadbek boshchiligidagi o‘zbek yigitlari bilan Muhiddinbek 
boshchiligidagi qirg‘iz yigitlari o‘rtasiga nizo solmoqchi bo‘ldilar. Biroq Shermuhammadbek 
hushyorlik bilan buning oldini ola bildi. Nizo chiqib ulgurmasdanoq Muhiddinbek bilan aloqasini 
mustahkamladi, buning isboti va tayanchi sifatida ukasi Nurmuhammadbekni Muhiddinbekning qiziga 
uylantirdi. Endi esa Muhiddinbek bilan Andijon qo‘rboshisi Isroilbekni urushtirib qo‘yishga muvaffaq 
bo‘ldilar. Nizo, hatto qurolli to‘qnashuvlargacha borib yetdi. Shermuhammadbek bundan qattiq 
tashvishga tushib, har ikki qo‘rboshini bir yerda uchrashtirib, nasihat qildi. Qizillarning nayrangiga 
uchmaslikni so‘radi va bir amallab ikkalasini yarashtirib qo‘ydi. Yarashtirib quydi-yu, bu yarashishdan 
o‘zining ham ko‘ngli to‘lmagandek bo‘ldi. Harholda, nizo bir muncha muddatga barham topdi.