Microsoft Word shermuhammadbek qurboshi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
кутубхонаси
125
Hatto bolshavoylar Laqay zotli otlarni ham qirib tashlagan. Sharqiy Buxorodagi ozodlik 
kurashining yuqori cho‘qqiga ko‘tarilishida katta hissa qo‘shgan Buxoro xalqining fidoyi o‘g‘lonlari 
milliy-ozodlik kurashini 1934 yilga qadar davom ettirganlar. 
JUNAIDXON 
Xiva xonligi ham osongina taslim bo‘ldi desak, yana xato qilgan bo‘lamiz. Xorazmda milliy-
ozodlik kurashi 1934 yilgacha davom etdi. Kurashni Xiva xonligining amaldagi hukmdori Junaidxon 
boshqardi. 
Turkmanlarning yovmud qabilasi junayd tarmog‘i vakili bo‘lmish Qurbon Muhammad 1857 yilda 
tavallud topdi. Tug‘ma salohiyati tufayli, madrasada o‘qimasdan, mirob, qozi lavozimlariga erishdi. 
Dehqonchiligi faqat sug‘orish bilan bog‘liq Xorazmda miroblik yuqori darajali mansab hisoblanadi. U 
yerda mirob nafaqat suv taqsimoti bilan, balki katta-katta ma’muriy hududlarni boshqarish bilan ham 
shug‘ullanadi. Qurbon Muhammadning harbiy iqtidorini ko‘rgan xalq uni urug‘ harbiy sardori etib 
saylaydi. 1914 yili Xiva hukmdori Asfandiyorxon uni saltanatdagi barcha turkman qabilalarining 
sardori etib tayinlaydi. 
Hokimiyat uchun kurash deyarli barcha mamlakatlar tarixiga xos harakatdir. Asfandiyorxonning 
siyosati va tutgan yo‘li, xonlikning tanazzul botqog‘iga botib borishi Xorazmda ham hokimiyat uchun 
kurashning kuchayishiga turtki bo‘ldi. Bu kurash Qurbon Muhammadni ham chetlab o‘tmadi. U 1915 
yilda o‘ziga Junaidxon degan nom olib, hokimiyat uchun kurashga qo‘shildi. 1918 yilda u saroy 
a’yonlari yordamida davlat to‘ntarishi o‘tkazib, taxtga Asfandiyorxonning akasi Said Abdullaxon 
To‘rani o‘tkazdi, o‘zi qo‘shin sardori vazifasida turib, davlatni boshqardi. 
1920 yil bahorida sovetlar hokimiyati “Xorazm inqilobchilariga birodarlik yordami” bahonasida 
Xorazmga katta qo‘shin tashladi. Oqibatda xonlik tugatilib, Xorazm Xalq Soveti Respublikasi nomli 
hukumat tuzildi. Junaidxon turkman sahrolariga chekinishga majbur bo‘ldi. U bir oz kuch to‘plab, 
milliy-ozodlik harakatini boshlab yubordi va 1929 yilgacha tinimsiz jang qildi. 1929 yili Eronga o‘tdi. 
Eronning chegaraga yaqin xududiga o‘rnashib, sovetlarga qarshi kurashni davom ettirdi. 1931 yilda 
Sovet hukumatining qat’iy talabi bilan Eron hukumati Junaidxonni Erondan chiqarib yuborishga 
majbur bo‘ldi. Junaidxon Afg‘onistonga o‘tib, 1938 yil vafotiga qadar kurashni davom ettirdi.