Microsoft Word Saniyazova doc

3.3. Ma’wsimge baylani’sli’ bali’qshi’li’q leksikasi’ 
Ma’wsimge baylani’sli’ bali’qshi’lar qollanatug’i’n atamalardi’ ko’plep 
tabi’wg’a boladi’. Sebebi bali’q awlaw bul ma’wsimge payli’ ka’sip. Sonli’qtan, 
ata-babalari’mi’z mapazi’nda ko’plep bali’qlar awlap wolardi’ saqlaw ushi’n 
duzlap, qaqlap ali’p qoyg’an. Usi’ ko’z qarastan kelip shi’g’atug’i’n bolsaq, 
ma’wsimge baylani’sli’ qollani’latug’i’n atamalar da bali’qshi’li’q 
leksikasi’ni’n’ tiykari’n quraydi’. Ma’selen:
Abi’rji’
- bul muzdin’ qatar –qatpas boli’p turg’an waqti’. Bul 
bali’qshi’lar ushi’n yen’ jaman waqi’t. Sebebi, bali’qshi’lar ushi’n bul waqi’t 

---

53
sozi’lsa bali’q awlanbay qaladi’. Wolar ushi’n birde qatti’ ji’lli’, birde qatti’ 
suwi’qti’n’ bolg’ani’ jaqsi’.
Ma’selen, …Bali’qshi’ni’ ku’ydiretug’i’n mine usi’ abi’rji’. Sonli’qtan, ku’nnin’ 
suwi’tqani’n tilep, ku’nde juldi’z sanaydi’. (K. Sultanov) 
Ha’n’
-ten’izdin’muzi’ qatti’ suwi’qtan jari’ladi’. Sol jari’qti’n’ yeni 35-
40-50 sm ge jetedi. Usi’ u’lken muzdi’n’jari’g’i’n ha’n’ dep ataydi’.
Sen’- 
qali’n’ muz ba’ha’rde ku’nnin’ ji’li’wi’ menen bosasi’p bo’linip-
bo’linip ketedi. Mine usi’ bo’lingen muzlardi’ sen’ dep ataydi’. Sen’nin’ sonday 
ku’shliligi u’lken kemelerdi ju’rgizbey taslaydi’. Na’tiyjede bali’qshi’lar bali’q 
awlay almaydi’.
Ji’li’w
- ten’izde boladi’, ji’li’w degen ten’izdin’ ishindegi qaytpay 
turg’an jerine ayti’ladi’. Ten’izde tu’nde ju’riw qi’yi’n boladi’. Ji’li’w qa’wipli.
Bali’qshi’lar leksikasi’n izertlep qarag’ani’mi’zda suwg’a, suwdi’n’ 
ha’reketlerine baylani’sli’ a’debiy tilimizde uluwma qollani’lmag’an atamalar 
bar. Ma’selen, aqbar-bo’linip qalg’an suw, gu’r- muzdi’n’ u’yilgen jeri, tepte-
suwdi’n’ birese azayi’p, birese, ko’beyip turg’an waqti’h.t.b.
Qi’s ma’wsimine baylan’sli’ bali’qshi’lardi’n’ qollanatug’i’n 
atamalari’na qi’sqi’ ji’li’m-bul qi’sta muzdi’ woyi’p sali’natug’i’n ji’li’m.