Microsoft Word safety(eng, rus, uz). doc

Kichik kuchlanishlarni qo’llash.
Elektr tok 
havfsizligini ta’minlash maqsadida 42V va undan kam 
bo’lgan kuchlanish qo’llaniladi. 
Inson tanasidan o’tayotgan tok, kuchlanish va 
tanani qarshiligi bilan aniqlanadi. Qarshilik orqali 
kam miqdordagi kuchlanishda, kam miqdordagi tok 

---

236 
o’tadi. Agar tok o’tishni proporsional emasligini 
hisobga olinsa bu tok ya’nada kamayadi. 
Ishlab chiqarish sharoitlariga EUU (PUE) ikki 
kuchlanishni qo’llanishni talab etadi: 12V va 36 (42) 
V. Kuchlanish 42V va undan kam bo’lgan yuqori 
xavfli va ayniqsa, mahsus xavfli sharoitlarda kichik 
oziqa manbaini qo’llanishi shart bo’lgan quyidagi 
elektr uskunalarda: dastani elektr asboblarini ikki 
qavat izolyasiyasi bo’lmagan holda, eltib yuradigan 
yoritkichlarida, 2,5 metrdan past joylashgan maxaliy 
stasionar chog’lanuvchi yoritkichlarda, yerga ulangan 
metal konstruksiyalarga tegib olishi mumkin bo’lgan 
sharoitlarda. 
Kichik kuchlanishlarni manbalari:
galvanik 
elementi batareyalari, akkumlyatorlar, vipremitel 
uskunalari, transformatorlar. Avto transformator yoki 
reostat orqali kichik kuchlanishni olish man etiladi, 
bunga sabab, olinayotgan kichik kuchlanish yuqo’ri 
kuchlanish bilan chambarchas bog’liq bo’ladi. 
Ko’pincha pasaytiruvchi transformatorlar qo’llaniladi. 
Boshqa 
past 
kuchlanishni 
manbalari 
kichik 

---

237 
qo’llaniladi. 
Pasaytiruvchi 
transformatorlarni 
qo’llashni yagona havfi – baland kuchlanishni past 
kuchlanishga o’tib ketishi mumkinligi. Bu havfni 
kamaytirish 
uchun 
transformatorni 
ikkilamchi 
cho’lg’amini yerga ulab qo’yiladi, yoki nollaniladi. 
(bitta simni uchini kichik kuchlanishni chulg`amini 
o’rta nuqtasiga ulanadi) yoki, chulg`amlar orasiga 
yerga ulangan statistik ekran o’rnatiladi. 
Kichik 
kuchlanishni 
qo’llash 
doirasi 
elektrlashtirilgan dastak asboblar (shu jumladan 
dastak poyalniklar) bilan, xavfli va ayniqsa xavfli 
sharoitlarida 
esa 
mahalliy 
yoritkichlar 
bilan 
chegaralangan. 
Lekin kichik kuchlanishlarni (12 va 36 V) 
havfsiz deb bo’lmaydi. Shu kuchlanishida halok bilan 
tugagan hodisalar ham ma’lum. 10V gacha bo’lgan 
kuchlanishida eng havfsiz darajaga yetiladi, ammo 
bunday kuchlanishi qo’llanilishi ancha chegaralangan 
(dastaki eltuvchi yoritkichlar, radiopriyomlar va 
o’yinchoqlar). 

---

238