Microsoft Word rmkl maruzalar matni Lotin

 

REGISTRLAR 

(2 soat) 

 

 

Reja:  ketma-ket  raqamli  qurilmalar.  Registrlar:  siljitish,  parallel,  kema-

ketli, reversiv. Qo‘llanilish sohalari. 

Qo‘llaniladigan  ta’lim  texnologiyalari:  dialogik  yondoshuv,  muammoli 

ta’lim. Blits, algoritm, munozara, o‘z-o‘zini nazorat. 

Adabiyotlar: [A1. B.273-277]; [A3. B.301-317]. 

 

Registr  kombinatsion  turdagi    raqamli  qurilma  bo‘lib,  ko‘p  razryadli 

ikkilik  sonlar  ko‘rinishidagi  ma’lumotlarni  eslab  qolish  va  vaqtincha  xotirada 

saqlash  uchun  ishlatiladi.  Registr  ikkilik  razryad  sonlarga  teng  miqdordagi 

triggerlar  majmuasidan  iborat.  Trigger  –  esa  xotira  elementi  bo‘lib,  ularga 

qo‘shimcha ulanayotgan elementlarning vazifasidan kelib chiqqan holda, boshqa 

maxsus  funktsiyalarni amalga oshirish  imkonini beradi. Masalan, agar registrda 

bir  triggerdagi  ma’lumot  keyingisiga  uzatilsa,  u  holda  registr  siljitish 

funktsiyasini bajaradi, demak bunday registr siljitish registri deb ataladi. 

Chapga  va  o‘nga  siljituvchi  registrlar  mavjud.  Siljitish  registrlari 

ma’lumotni  ketma-ket  qabul  qiladi.  Agar  bit  ko‘rinishidagi  ma’lumotlar  guruhi 

ketma-ketligini takt impulslari komandasiga ko‘ra siljitish registrlari kirishlariga 

berilsa,      u  holda  registrni  bir-nechta  siljitish  amallari  bilan  yuklash  mumkin. 

Xuddi  shunday  usulda  registrdagi  ma’lumotlarni  undan  chiqarib  yuborish 

mumkin. 

Parallel  yoki  ketma-ket  ravishda  ma’lumot  kiritish  mumkin  bo‘lgan 

siljitish  registrlari  mavjud.  Demak,  xuddi  shunday  parallel  yoki  ketma-ket 

ravishda  ma’lumotni  chiqarish  ham  mumkin.  Yuqorida  aytib  o‘tilganidek, 

universal  registrlar  ham  mavjud  bo‘lib,  ular  ma’lumotlarni  chapga  va  o‘nga 

siljitadilar. 

To‘g‘ri  va  teskari  kod  tartibida  ma’lumot  chiqaruvchi  registrlar  ham 

mavjud.  To‘g‘ri  kodda  ma’lumot  chiqaruvchi  registrlar  turli  vaqt  masshtabida 

ishlaydigan  yozuv  qurilmalarni  muvofiqlashtirishda  qo‘llaniladi.  Masalan, 

diskka  ma’lumot  yozish  qurilmasi  bilan  printerni  muvofiqlashtirish  uchun 

qo‘llash  mumkin.  Bu  vaqtda  registrga  ma’lumotni  ancha  katta  tezlikda  kiritish, 

printerdan  esa  ma’lumotni  ancha  past  tezlikda  olish  mumkin.  Teskari  kodda 

ma’lumot chiqaruvchi registr - mikroprotsessor XQlarida ishlatilishi mumkin.  

Parallel  registr  ma’lumotlar  ustidan  quyidagi  mikroamallarni  bajarishga 

mo‘ljallangan:  parallel  shaklda  kirishdagi  ma’lumotlarni  yozish,  saqlash  va 

uzatish. 

Sodda  ikki  razryadli  parallel  registr  funktsional  sxemasi  12.1-rasmda 

keltirilgan.  

 

 

 

---

 

36

a) 

 

b) 

 

 

12.1-rasm. Parallel registr shartli belgisi (a) va 

 uning sxemasi (b).