Microsoft Word педагогика тарихы кейинги вартант

Jirenshe sheshen
qaraqalpaq xalqınıń Altın Orda, No
ǵ
aylı dáwirindegi ataqlı 
kórkem sóz sheberiniń biri boladı. Ol kóp 
ǵ
ana danalıq sózlerdi, tol
ǵ
awlardı 
dóretedi, gápke usta, sheshen degen ataqqa miyasar boladı. Onı XV-ásirdiń basında 
tuwılıp axırında óldi degen ma
ǵ
lıwmatlar bar. 
Jiyrensheniń ákesi balıqshı boladı. Biraq, áqıl-oyı keń, sózge sheshen, hár 
sózine patshadan 1000 tilla
ǵ
a shekem alatu
ǵ
ın boladı. Jiyrenshe Jánibek xannıń 
wáziri boladı. Ol jas waqtınan-aq aqıllılı
ǵ
ı menen xannıń kózine túsedi. Jas 
waqtında túyesin izlep júrgeninde ushırasıp qal
ǵ
an xan
ǵ
a «Bir qoy jeymen 
deseńler qálegen úyińizge bara berińler, eger eki qoy jeymen deseńler biziń úyge 
túsesizler» dep aqıllılı
ǵ
ın dálilleydi. 
Jiyrenshe dáslep Qarashash ayım menen ushırasadı. Onnan jol sorawdı. 
Qızdıń juwabı: «Anaw jerde bir ótkel bar, alısta bolsa jaqın, mına jerde bir ótkel 
bar, jaqında bolsa alıs» dep siltew beredi. Ol qızdıń aqıllılı
ǵ
ın tán alıp o
ǵ
an 
úylenedi. (Jawın, tezek, shash, saqal). Qarashash ayım sulıw hám aqıllı nashar 
boladı (Xalıq aynısa kim dúzeydi, xan aynısa kim dúzeydi). 

---

Jiyrenshe sheshen xannıń alıp baratır
ǵ
an siyasatına astarlı mánide óziniń 
unamsız bolsada pikirlerin bildirip otır
ǵ
an. Ms: Jánibek xan Jiyrensheni ketip 
baratır
ǵ
an qańbaqtıń qayaqqa baratır
ǵ
anın bilip kel degenine, onıń qullıq aytıp 
ketiwi. Qańbaqtı uslap alıp, azmaz turıp, xan
ǵ
a kelip: 
«Meniń usharımdı jel bilsin, 
Qonarımdı say bilsin, 
Seni jibergen xanıń aqılsız, 
Meni usla
ǵ
an sende aqılsız, 
Dedide qań
ǵ
ıp ketti» dep xan
ǵ
a qıyalına ne kelse sonı buyıra bermew 
kerekligin uqtıradı. 
Usınday taqılette onıń bayıwlılardıń sózlerin esitip qaytıwı da hám xan
ǵ
a 
olardıń quda túsip atır
ǵ
anlı
ǵ
ın, góne tamlar menen sawdalasıp atır
ǵ
anın aytıp, eldi 
basqarıwda
ǵ
ı xannıń zulımlıq islep atır
ǵ
anın astarlı mánide túsindiredi. 
Qarashash ayım qaytıs bol
ǵ
annan keyin Qarakóz ayım
ǵ
a úylenedi. 
Úyleniwge xannıń bergen «Ótirik penen rastıń arasın anıqlap keliń» degen 
tapsırması sebebshi boladı. Sonı anıqlaw ushın bir qala
ǵ
a kelgeninde bir atlı
ǵ
a 
hámme sálem bersede bul sálem bermey ótedi. Nege sálem bermegenin 
sora
ǵ
anında «birewimiz atlı, birewimiz piyada, sálemimiz kelise me» dep juwap 
beredi.
Atlı adam «qáne atıma minges» degeninde «er toqımlı attıń aldına er adam, 
artına hayal miniwi kerek» degen dástúr bar, men seniń atıńa qalay mingesemen 
hám attıń iyesi aldında otırıwı kerek. Men jayaw-aq júreyin, qalańdı kórset» degen 
sózleri menen erkekshe kiyinip, jigitlerdi sınnan ótkerip otır
ǵ
an Qarakóz ayım
ǵ
a 
unap qalıp, ákesine «Ózimnen aqıl-bilimi asqan bir adam ushırastı, meni so
ǵ
an 
bersin» degen xabar jiberedi. 
Qarakóz xannıń bergen jumba
ǵ
ınıń sheshiminde aytadı. 

---

Qarakóz ayımda qaytıs bol
ǵ
annan keyingi áyeli onsha aqıllı, jaqsı bolıp 
shıqpaydı. Usı
ǵ
an baylanıslı Jánibek xan Jiyrensheniń ahwalınan xabar alayın dep 
kóriwge kelgeninde tezek terip júrgeniniń ústinen shı
ǵ
adı. Sonda Jiyrenshe; 
«Qatın shaypaw, ul tentek,
Ekewledi háy xanım, 
Ǵ
arrılıq jeńdi, mal taydı, 
Tórtewledi 
háy 
xanım» 
dep 
áyeliniń 
bala 
tárbiyası 
menen 
qızıqsınba
ǵ
anlı
ǵ
ın
a óz kúyinishin bildiredi. 
Jiyrenshede óziniń ushırma gápleri menen ádep-ikramlılıq sıpatlardı 
maqtanısh etedi, ádepsizlik qılwalardı qaralaydı, Adam tárbiyasında jas dáwirlerine 
itibar beriw kerekligin eskertedi.