Microsoft Word paronimlar lugati ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
2
ПАРОНИМЛАР ҲАҚИДА 
Паронимлар талаффузнинг ўхшашлиги, морфем составининг қисман яқинлиги туфайли 
ёзувда, нутқда адаштирилиши мумкин бўлган, қофиялашда, шунингдек, сўз ўйинида 
ишлатиладиган бошқа-бошқа маънодаги сўзлардир. Масалан: кампания — компания, шароб — 
шараф сўзлари икки паронимик уяни ташкил этувчи турли маънодаги мустақил сўзлардир. 
Кампания — бирор мақсадни кўзлаб маълум вақт, давр ичида ўтказиладиган оммавий 
ҳаракат маъносини ифодалайди: пахта йиғим-терими кампанияси; экиш кампанияси; компания 
— шерикчилик, улфатчилик; буржуа мамлакатларида эса капиталистларнинг савдо ёки саноат 
ширкати маъноларини ифодалайди: савдо компанияси каби. 
Шароб ва шараф сўзлари ҳам алоҳида-алоҳида тушунчага эга бўлган мустақил сўзлиги 
яққол сезилиб турибди. Лекин шунга қарамай, кўпинча оғзаки нутқда, шунингдек, ёзма нутқда 
ҳам уларни алмаштириб, хато ишлатиш ҳоллари учрайди. Чойхона доим кишилар билан тўла 
бўлар, Ҳамза уларга турли темаларда докладлар қилар, тамбур чалиб, ашула айтиб берар эди. 
(«Сов. Ўзб.») Ҳовли сатҳига яшил гиламлардек тўшалган кашнич, укроп, нилдек қоладиган 
барра ўсмалар юзида шабнамлар инжудек тобланади. («Ўзб. маданияти».) 
Келтирилган фактлардан кўриниб турибдики, ниҳоятда яқинлиги ва ўхшашлигидан танбур 
ўрнига тамбур, товланмоқ ўрнига тобланмоқ сўзлари ўринсиз ишлатилган. Ваҳоланки, улар 
бир-бирларидан маъно жиҳатидан тубдан фарқ қиладилар. 
Паронимия ҳодисаси фразеологик бирликларда ҳам учрайди. 
Таниқли тилшунос Ш. Раҳматуллаев ўзбек тили фразеологиясига доир монографик ишида 
фразеологик паронимлар ҳақида батафсил фикр юритган. Паронимия адабий тил нормалари, 
нутқ маданияти ва биринчи навбатда орфография масалалари билан боғлиқ ҳодисадир. 
Паронимлар барча тилларда, жумладан ўзбек тилининг луғат составида ҳам кўп учрайди. 
Айниқса, фан ва техниканинг тез суръатлар билан ўсиши натижасида, ўзбек тилига кирган янги 
сўзлар шу тилдаги мавжуд сўзлар билан талаффузи жиҳатидан қоришиши паронимия 
ҳодисасининг пайдо бўлишига сабаб бўлади. Масалан: штаб - шитоб, тире - тери, тамбур - 
танбур, тариф - таьриф. 
Бундан ташқари, соф ўзбек тилида ҳам талаффуз ўзаро яқин, ўхшаш сўзлар кўплаб учрайди. 
Масалан: энлик — эллик, соғлик — совлиқ, қуй— қўй кабилар. 
Демак, паронимлар
а) соф ўзбекча; 
б) бошқа тилдан ўзлаштирилган сўзларнинг ўзлаштирма ва соф ўзбекча сўзларнинг 
талаффузининг тасодифий ўхшашлиги, яқинлиги туфайли, яъни турли тилларнинг ўзаро 
муносабати ва ўзаро таъсири натижасида юзага келадиган тил ҳодисасидир. Баъзи лингвистик 
адабиётларда пароним стилистик приём сифатида фойдаланиш муҳимлиги қайд этилади. Бу 
фикрнинг тўғрилигини фактлари ҳам тўла исботлайди. Афанди яқин бир ошнаси билан «Фарҳод 
ва Ширин»га тушишган экан. Бир вақт Фарҳод ўз дўстига «Эй Шопур» деб мурожаат қилади. 
Шунда Афандининг дўсти — Мулла Насриддин, Фарҳоднинг шофёри ҳам борми? — деб сўраб 
қолибди.— Қизиқмисиз,— дебди Афанди,— Ҳоқоннинг фарзанди бўлади-ю шофёри бўлмайдими? 
(«Муштум».) Ҳурматли судья! Болаларимга юбориладиган алимент пулининг процентини бир 
оз қисқартирсангиз, деб илтимос қиламан. Чунки тунов куни хотиним билан кўчада учрашиб 
қолувдик: «Раҳмат, элементни ўз вақтида олиб турибман», — деб қўйди. «Алимент» сўзини 
«элемент» деб бузиб айтгани учун юборган пулларимга юрагим ачишиб кетди». 
Паронимлардан стилистик приём сифатида фойдаланиш ўқувчи ва ўқитувчиларни, нашриёт 
ходимлари ва журналистларни, умуман, кенг китобхон оммасини тилга ва нутқ маданиятига 
алоҳида эътибор билан қараш лозимлигига даъват этади. Паронимлар ўрганилмаган соҳа 

---

Паронимлар луғати