Microsoft Word ozbekiston respublikasida ommaviy axborot vositalari faoliyati rivojlanishi erkinligi kafolatlari togrisida t

Кириш 

  

Respublikamiz  Prezidenti  I.A.Karimovning  2010  yil  12  noyabrdagi  Oliy 

Majlis  palatalari  qo‘shma  majlisida  «Mamlakatimizda  demokratik  islohotlarni 

yanada  chuqurlashtirish  va  fuqarolik  jamiyatini  rivojlantirish  konsepsiyasi» 

mavzuidagi  ma’ruzasi,  xususan  «Axborot  sohasini  isloh  qilish,  axborot  va  so‘z 

erkinligini  ta’minlash»  bo‘yicha  belgilab  bergan  strategik  vazifalari  ommaviy 

axborot 

vositalari 

uchun 

yana 

muhim 

davrni 

boshlab 

berdi. 

  

Davlatimiz 

rahbari 

o‘z 

nutqlarida 

«Demokratik 

jarayonlarni 

chuqurlashtirish, aholining siyosiy faolligini oshirish, fuqarolarning mamlakatimiz 

siyosiy va ijtimoiy hayotidagi amaliy ishtiroki haqida so‘z yuritar ekanmiz, albatta, 

axborot erkinligini ta’minlamasdan, ommaviy axborot vositalarini odamlar o‘z fikr 

va g‘oyalarini, sodir bo‘layotgan voqealarga o‘z munosabati va pozitsiyasini erkin 

ifoda  etadigan  minbarga  aylantirmasdan  turib,  bu  maqsadlarga  erishib 

bo‘lmasligini  o‘zimizga  yaxshi  tasavvur  etamiz»  deb,  ommaviy  axborot 

vositalarining 

jamiyatdagi 

tub 

mohiyatini 

bayon 

etib 

berdilar. 

  

Ommaviy  axborot  vositalari  har  doim  jamiyat  taraqqiyotining  ko‘zgusi, 

kishilarning  ongi,  dunyoqarashi,  siyosiy  saviyasining  shakllanishida  asosiy 

vositalardan  biri  bo‘lib  kelgan. O‘tgan  davrda  barcha  sohalar  qatori  OAV  uchun 

ham serqirra rivojlanish davri  bo‘ldi.  

  

Istiqlolga  erishganimizdan  so‘ng,  birinchi  navbatda  sohaning  huquqiy 

bazasiga e’tibor qaratildi va rivojlangan davlatlar tajribalarini o‘rganish boshlandi. 

Ommaviy  axborot  vositalarining  xalqaro  huquqiy  asoslari  bu  Inson  huquqlari 

xalqaro  umumjahon  dekloratsiyasi,  Fuqaroviy  va  siyosiy  huquqlar  to‘g‘risidagi 

xalqaro akti, O‘zbekiston Respublikasining xalqaro tashkilotlar va boshqa davlatlar 

bilan  axborot  siyosatiga  doir  tuzgan  bitim  va  shartnomalari  hisoblanadi.  Mazkur 

huquqiy hujjatlar axborotni izlash, olish, tarqatish jarayonlari va ommaviy axborot 

vositalari  faoliyatini  bevosita  yoki  bilvosita  tartibga  soluvchi  normalardir. 

 

---

 

  

Mustaqillik yillarida ommaviy axborot vositalari faoliyatini tartibga soluvchi 

quyidagi qonunlar qabul qilindi:  

-«Ommaviy  axborot  vositalari  to‘g‘risida»gi  Qonun  (2007  yil  15  yanvar'); 

-«Axborot  olish  kafolatlari  va  erkinligi  to‘g‘risida»gi  Qonun  (1997  yil  24  aprel'); 

-«Jurnalistlik  faoliyatini  himoya  qilish  to‘g‘risida»gi  Qonun  (1997  yil  24  aprel'); 

-«Axborot  erkinligi  prinsiplari  va  kafolatlari  to‘g‘risida»gi  Qonun  (2002  yil  12 

dekabr); 

-«Noshirlik 

faoliyati 

to‘g‘risida»gi 

Qonun 

(1996 

yil 

30 

avgust); 

-«Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to‘g‘risida»gi Qonun (2006 yil 20 iyul'); 

-«Reklama 

to‘g‘risida»gi 

Qonun 

(1998 

yil 

25 

dekabr); 

-«Axborotlashtirish 

to‘g‘risida»gi 

Qonun 

(1993 

yil 

7 

may); 

-«Telekommunikasiyalar 

to‘g‘risida»gi 

Qonun 

(1999 

yil 

20 

avgust). 

 

  

O‘zbekiston  Respublikasida  ommaviy  axborot  vositalari  huquqiy  bazasini 

yaratilishida  Respublikamiz  Konstitutsiyasiga  asosiy  manba  sifatida  tayanildi. 

Konstitutsiyamizning  67-moddasida  «Ommaviy  axborot  vositalari  erkindir  va 

qonunga muvofiq ishlaydi. Ular axborotning to‘g‘riligi uchun belgilangan tartibda 

javobgardirlar.  Senzuraga  yo‘l  qo‘yilmaydi»  deb  belgilab  qo‘yilgani  ommaviy 

axborot  vositalarining  mutlaq  qonuniy  erkinligining  kafolati  hisoblanadi. 

  

Ushbu  qoidaga  muvofiq  O‘zbekiston  Respublikasi  «Ommaviy  axborot 

vositalari  to‘g‘risida»gi  Qonunining  7-moddasida  «O‘zbekiston  Respublikasida 

ommaviy  axborot  vositalarini  senzura  qilishga  yo‘l  qo‘yilmaydi.  E’lon 

qilinayotgan xabar va materiallar oldindan kelishib olinishini, shuningdek ularning 

matni  o‘zgartirilishini  yoki  butunlay  nashrdan  olib  qolinishini  (efirga 

berilmasligini)  talab  qilishga  hech  kimning  haqqi  yo‘q»  deb  ko‘rsatib  qo‘yildi.  

Yaratilgan  keng  sharoitlar  tufayli  mustaqillik  yillarida  ommaviy  axborot 

vositalarimizning soni to‘rt barobarga oshib, bugungi kunda ularning umumiy soni 

1292 tani (01.07.2012y. holatiga) tashkil etadi (jadval – 1, 2).  

---

 

  

E’tiborlisi  shundan  iboratki,  1991  yillarda  davlatga  qarashli  bitta 

televideniye  va  radiodan  boshqa  bunday  ommaviy  axborot  vositasining  o‘zi 

mavjud  emas  edi.  Bugun  respublikada  nodavlat  OAV  tez  rivojlanmoqda. 

Telekanal,  radiokanallardan  tashqari  veb-saytlar  ham  OAV  sifatida  ro‘yxatdan 

o‘tkazilmoqda.  Bir  so‘z  bilan  aitganda  sohada  eng  tez  rivojlanayotgan  tarmoqlar 

ham  aynan elektron OAV  hisobiga  to‘g‘ri keladi.  Hozirda  mavjud nodavlat  OAV 

jami 

OAVning 

60 

foizini 

tashkil 

etadi 

(jadval 

– 

3, 

4, 

5).  

  

Ommaviy  axborot  vositalari  O‘zbekistonda  yashayotgan  millatlarning  7  ta 

tilida  va  siyosiy-ijtimoiy,  iqtisodiy,  ma’naviy-ma’rifiy,  sport  kabi  20  dan  ortiq 

ixtisosliklarda faoliyat olib 

boradi.  

  

Bunday  salmoqli  o‘zgarishlar  sohada  qonunchilik  mexanizmini  yanada 

takomillashtirish,  ularning  erkin  faoliyat  yuritishlari  uchun  zarur  shart-sharoitlar 

yaratish lozimligini taqozo 

etmoqda. 

  

2010  yil  12  noyabrdagi  Oliy  Majlis  palatalarining  navbatdagi  qo‘shma 

yig‘ilishida  Prezidentimiz  «Mamlakatimizda  demokratik  islohotlarni  yanada 

chuqurlashtirish  va  fuqarolik  jamiyatini  rivojlantirish  konsepsiyasi»da  yana 

axborot 

sohasiga 

alohida 

to‘xtalib 

o‘tganlari 

diqqatga 

sazovordir. 

  

Mazkur  Konsepsiyada  axborot  sohasiga  daxldor  «Ommaviy  axborot 

vositalari  to‘g‘risida»gi  va  «Axborot  erkinligi  prinsiplari  va  kafolatlari 

to‘g‘risida»gi  Qonunlarga  tegishli o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish bilan  birga 

«Telekommunikasiyalar 

to‘g‘risida»gi 

qonunni 

takomillashtirish 

hamda 

«Ommaviy  axborot  vositalari  faoliyatining  iqtisodiy  asoslari  to‘g‘risida»gi, 

«Ommaviy  axborot  vositalarini  davlat  tomonidan  qo‘llab-quvvatlash  kafolatlari 

to‘g‘risida»gi,  «Davlat  hokimiyati  boshqaruv  organlari  faoliyatining  ochiqligi 

to‘g‘risida»gi  va  «Teleradioeshittirishlar  to‘g‘risida»gi  qonunlarni  qabul  qilish 

taklifi kiritildi. 

  

Agentlik  huzurida  tashkil  etilgan  ekspert  guruhi  tomonidan  O‘zbekiston 

Respublikasining  «Ommaviy  axborot  vositalarini  davlat  tomonidan  qo‘llab-

quvvatlash  kafolatlari  to‘g‘risida»gi  va  «Ommaviy  axborot  vositalari  va  axborot 

---

olish  sohasidagi  ayrim  qonun  hujjatlariga  o‘zgartish  va  qo‘shimchalar  kiritish 

to‘g‘risida»gi  Qonunlar  loyihalari  tayyorlandi.  Ushbu  loyihalar  bir  qator 

mintaqaviy  va  xalqaro  konferensilarda,  seminar  va  yig‘ilishlarda  keng 

muhokamalardan  o‘tkazildi.  Tegishli  vazirlik  va  idoralardan  kelishuvlardan 

o‘tkazilgandan  so‘ng  2011  yil  noyabr'  oyida  loyihalar  Vazirlar  Mahkamasiga 

kiritildi. 

  

O‘zbekiston  Respublikasining  «Ommaviy  axborot  vositalarini  davlat 

tomonidan  qo‘llab-quvvatlash  kafolatlari  to‘g‘risida»gi  Qonun  loyihasi  hozirda 

erspert  guruhining  muhokamalaridan  o‘tkazilmoqda.  Prezident  Farmoyishiga 

muvofiq 

loyiha 

2012 

yil 

to‘rtinchi 

choragida 

hukumatga 

kiritiladi. 

  

Mamlakatimizda demokratik jarayonlarning chuqurlashuvi davlat hokimiyati 

organlari  faoliyatining  ochiqligini  ta’minlashda  OAV  ishtirokini  zamon  talabiga 

moslashtirishni  taqozo  qilishi  bilan  birga  mavjud  axborot  manbalaridan  yanada 

samrali  foydalanish,  matbuot  erkniligi  va  mustaqilligini  mustahkamlash, 

fuqarolarning  axborot  sohasidagi  huquq  va  erkinliklari  to‘laroq  qondirishga 

yo‘naltirilgan  bir  qator  tadbirlarni  amalga  oshirish  lozimligini  taqozo  etmoqda. 

  

Mustaqillik  yillarida  ommaviy  axborot  sohasini  tartibga  soluvchi  va 

istiqbolini  belgilab  beruvchi  bir  qancha  zarur  qonun  hujjatlari  qabul  qilinib,  ular 

hayotimizda  keng  tatbiq  etib  kelinmoqda.  Yurtimizda  amalga  oshirilaetgan 

islohotlar,  yuz  berayotgan  jarayonlar  shunchalik  tezlik  va  keng  qamrovni  tashkil 

etdiki,  bugunga  kelib  bu  qonunlarni  yana  ko‘p  yillarga  hizmat  qilishi  uchun 

ayrimlarini  qayta  ishlash,  ba’zilariga  esa  o‘zgartirish  va  qo‘shimchalar  kiritish, 

yana 

kerak 

bo‘lsa 

yangilarini 

qabul 

qilish 

zarur 

bo‘lib 

qoldi. 

  

Konsepsiyada  mamlakatimizda  barpo  etilayotgan  fuqarolik  jamiyatining 

huquqiy 

negizini 

mustahkamlash, 

ayniqsa 

sohamizga 

oid 

qonunlarni 

takomillashtirish borasida aniq vazifalarni belgilab berdi. Bu haqiqatni dunyodagi 

taniqli  siyosatchilar,  jamoat  arboblari  va  OAV  sohasidagi  yirik  ekspertlarning 

e’tirof 

etayotganliklari 

ayniqsa 

diqqatga 

sazovordir.  

  

Davlatimiz  rahbari  tomonidan  axborot  sohasini  isloh  etish  bo‘yicha  vazifa 

etib  belgilangan  bu  chora-tadbirlarning  asl  mohiyati  fuqarolik  jamiyatini  barpo 

---

etishda  ommaviy  axborot  vositalarining  mustaqil  institut  sifatida  shakllanishini, 

siyosiy  hokimiyat  va  fuqarolar  o‘rtasidagi  munosabatlarni  tartibga  solishda 

ochiqlikni  hamda  fuqarorlarning  axborot  sohasidagi  konstitutsiyaviy  huquqlarini 

to‘liq ta’minlashdan iboratdir.