Microsoft Word navoiy nasoyimul-muhabbat lotin ziyouz com doc

 Zavoyid
 – qalbdagi nurlarning ko‘payishi. 
 Zikr
 – so‘zlash, bayon qilish, xotirlash, yod aylash, xotirdagini unutmaslik ma’nolarini 
anglatadigan arabcha bir kalima. Tasavvufda bu kalima g‘aflat va isyon –esdan chiqarishning ziddi 
o‘rnida tatbiq etilgan. Zikr tasavvufdagi har bir tariqatda, har bir tasavvuf ahlining nazdida – barcha 
qoida, usul va odoblarning boshidir. Tariqat pirlari va muridlarning zikr foydalari haqida umumiy 
qarashlari taxminan bunday bo‘lgan: zikr – Shaytonga qarshi eng o‘tkir yarog‘ – quvar; Allohning 
roziligi va mehriga erishtirar; qalban g‘am, qayg‘u va g‘ussalarni haydab, dilga quvonch, farah va 
kenglik bag‘ishlar; tafakkur va ma’rifatning yuksalishini ta’minlar; har turli yomonliklarning ildizinn 
quritib, xato va gunohlarning oldini olar...  «Foydali bo‘ladigan zikr– davomli va qalb huzuri ila 
bo‘ladigan zikr erur. Zikrning nnhoyasida esa uns va muhabbat tug‘ilur... Kishi zikr etilajak Alloh ila 
unsiyat paydo etib, ko‘nglida Alloh muhabbati hosil bo‘lgunga qadar bir oz zahmat chekar. So‘ngra 
esa Allohni xotirlamasa tura olmaydigan holga kelar...», deya ta’kidlaganlar Imom G‘azzoliy. 
 Zikr
 – faqat Allohni yod aylash, uning go‘zal ismlarini eslash emas, balki dil, fikr va tuyg‘uni 
Allohga yo‘naltirish, Alloh ila mukammal bir shuuriy, zehniy aloqa o‘rnatishdurki, bu salohiyat 
hammaga ham nasib etavermagan, albatta. Shuning uchun tasavvufda zikr ikkiga ajratilgan: biri – 
«zikri omma», ikkinchisi – «zikri xos». Zikri omma savobni qo‘lga kiritmoq niyati ila amalga oshirilib, 
unda zohirning tabiatida yomon xislatlar: kibr, g‘urur, riyo, hirs, tama’, g‘azab, makr kabilar batamom, 

---

Alisher Navoiy. Nasoyim ul-muhabbat 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
244
ya’ni tag-tugi ila barham topgan bo‘ladi. Xoslarning zikri buning aksi: unda nafs batamom mag‘lub 
etiladi va qalb ma’rifat, muhabbat nurlari ila yorishib, tilda ham, dilda ham Alloh ishqidan boshqa hech 
vaqo qolmaydi. Ammo bunday ulug‘ hol sohibi bo‘lmoq uchun qat’iy intizom, sabr va ixlos bilan 
zikrga berilish talab etilgan. 
 Zot
– o‘z, javhar, biror narsaning asli. So‘fiylar a’molicha, Alloh o‘z zotida qoim, koinotda mavjud 
har qanday borliq Tangri sifatlarining zuhuri, sifatlar esa ul zotning tajallisidan iborat, Zuhd – parhez 
qilmoq, ya’ni dunyoga iltnfot etmasdan toat-ibodat ila kun kechirmoq. Asl zuhd– Allohga ma’qul 
narsalarni sevmoq, Tangri taqiqlagan narsalardan hazar etmoq. 
 Ikki  jahon
 – dunyo va oxirat. Tasavvuf adabiyotida «dunyo va uqbo» shaklida ham ishlatilgan, 
haq oshiqlari diydor va visol uchun shu ikki jahonni ham tark etishgan.