Microsoft Word Moliyaviy hisob

5 - BOB. MOLIYaVIY QO’YILMALAR HISOBI 
5.1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida moliyaviy qo’yilmalarning ahamiyati va 
hisobning vazifalari 
Moliyaviy qo’yilma - bu korxonaning qimmatli qog’ozlarni sotib olish uchun qilgan 
xarajatlari, ya’ni pul mablag’larini qo’shma korxonalar, aktsioner jamiyatlari, shirkatlarning 
asosiy vositalari, nomoddiy va boshqa aktivlariga qo’shish, shuningdek, boshqa korxona va 
tashkilotlarga qarz berish tarzida berilgan debitor qarzlardir. 
Muddatiga qarab moliyaviy qo’yilmalar qisqa muddatli (bir yilgacha muddatga 
qo’yilgan) va uzoq muddatli (bir yildan ortiq muddatga qo’yilgan) bo’ladi. Bundan tashqari 
moliyaviy qo’yilmalarni u yoki bu kategoriyaga o’tkazish qimmatli qog’ozlarni sotib olish 
maqsadiga bog’liq. Masalan, bir yil ichida undan foyda olish va qaytadan sotish maqsadida 
sotib olingan, qaytarish muddati bir yildan ortiq bo’lgan aktsiya yoki obligatsiyalar qisqa 
muddatli qo’yilmalarga kiradi. 
Moliyaviy qo’yilmalar sodir bo’lganligini tasdiqlovchi hujjatlar bo’lib olingan 
aktsiyalar, turli sertifikatlar, obligatsiyalar, amalga oshirilgan qo’yilmalar summasiga 
berilgan guvohnomalar, qarz berish bo’yicha shartnomalar hisoblanadi. Xo’jalik yurituvchi 
sub’ektning amalga oshirgan qo’yilmalariga bo’lgan huquqni tasdiqlovchi hujjatlari 
olinmagan moliyaviy qo’yilmalar mablag’lari alohida hisobga olinadi. Qimmatli qog’ozlar 
sotilganligini tasdiqlovchi hujjatlarga obligatsiyalar va berilgan qarzlarni qaytarilganini 
tasdiqlovchi oldi – sotdi dalolatnomasi, to’lov topshiriqlari kiradi. 
Ular buxgalteriya hisobida 5800 - "Qisqa muddatli investitsiyalar" balans 
hisobvarag’ining oborot mablag’lar sifatida quyidagi tarzda aks ettiriladi: 
• 
obligatsiyalar, davlat va mahalliy qarz (zayom)lar, turli xo’jalik yurituvchi sub’ektlar va 
tadbirkorlarning shunga o’xshash qimmatli qog’ozlarini olishga oid qisqa muddatli 
xarajatlar harakati va qoldiqlar;  
• 
bankning depozit schyotlariga yoki o’zga xil ayni o’xshash qo’yilmalarga jalb qilingan pul 
mablag’larining harakati va qoldiqlari;  
• 
jismoniy va yuridik shaxslarga berilgan qisqa muddatli pul va o’zga xil qarz(zaem)larning 
harakati. 
Uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar - bu uzoq muomala muddatiga ega (12 oydan 
ortiq) aktivlarning sotib olinishiga oid qo’yilmalar (investitsiyalar)dir. Ular buxgalteriya 
hisobida 0600 - "uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar" balans hisobvarag’ida uzoq 
muddatli aktivlar sifatida, quyidagilarni hisobga olgan holda aks ettiriladi: 
 
128

---

• 
boshqa aktsiyadorlik jamiyatlari aktsiyalariga va boshqa subektlarning, shu jumladan, 
sho’ba subektlarning ustav kapitallariga oid uzoq muddatli investitsiyalarning mavjudligi 
va harakati;  
• 
davlat va mahalliy qarz (zayom)lar obligatsiyalar, sertifikat va tijorat banklari, xo’jalik 
yurituvchi subektlar va tadbirkorlik tuzilmalarining shunga o’xshash qimmatli 
qog’ozlariga oid uzoq muddatli investitsiyalar;  
• 
subektlarga, o’zga xil tadbirkorlik tuzilmalariga berilgan uzoq muddatli va boshqa qarz 
(zayom)larga oid qarzlar harakati va qoldiqlari.