Microsoft Word Ma'ruza matni

Fe’l zamonlari bilan bog‘liq shakllar haqida 

 

O‘tgan  va  kelasi  zamon  fe’llarining    hosil  qilinishi  bo‘yicha    shevalar  bir-

biridan    jiddiy    farq  qilmaydi.  Ma’lumki,  bunday    fe’llar  ravishdosh  va  sifatdosh  

shakllari  va  tuslovchi    affikslarning    qo‘shilishidan    hosil  bo‘ladi.  Hozirgi  zamon  

fe’llarida    tuslovchi    affiksdan    oldin    qO‘llanadigan    zamon  ko‘rsatkichlari  

shevalarda    turlicha    bo‘ladi.  Masalan,  bu  shaklda    Toshkent  shevasida    -vet 

(keyingi «t» undoshi  regressiv assimilyasiyaga  uchraydi), Buxoro shevalarida  -

ep,  «j»  lovchi    shevalarda    -djatr,  vatr,  Xorazm  shevalarida    -yatr,  qorabuloq 

shevasida -ayt | boraytmo: borayotirman, keleytme - kelayotirman) va boshqalar. 

 

So‘z  yasalishida    ham    o‘ziga  xos    xususiyatlar  ko‘zga  tashlanadi.  O‘zbek  

adabiy tilidagi  so‘z yasovchi  affikslarning  rang-barang fonetik variantlari  bilan 

birga    shevalarning    bevosita    o‘ziga  xos    yasovchi    affikslari  mavjud.  Ayrim 

namunalar-  al  (Xorazm)  -  saral  (sarg‘ay),  azal  (ozay),  -don,  -  axshamadon  -mek 

(Andijon, Forg‘ona)- kekmek-ko‘kat va boshqalar.