Microsoft Word malumotlar va bilimlar bazasi

Ахборотни кодлаштириш.
Ахборотни хабарга айлантириш усулларидан 
бири – уни моддий ташувчи воситасига ёзишдир. Бундай ёзиш жараёни код-
лаштириш, деб юритилади. 
Агар компьютер техникасидан фойдаланиш учун мўлжалланган моддий та-
шувчилардан фойдаланилса, у ҳолда маълумотлар билан ишлашга тўғри кела-
ди. Бу ҳолда ахборотни сақлаш, қайта ишлаш, узатиш ва киритишни автомат-
лаштириш мақсадида уларни шартли белгиларга айлантириш ахборотларни 
кодлаштиришни
англатади. 
Маълумотлар.
Ахборот истеъмолчига етиб боргунча бир қатор ўзгариш-
ларга учрайди. Оралиқ босқичларда хабарнинг моҳиятига кўра хусусияти ик-
кинчи даражага тушиб қолади, натижада «ахборот» тушунчаси нисбатан чек-
ланган «маълумотлар» тушунчаси билан алмаштирилади. Шунинг учун ҳам 
маълумотларни ахборотнинг компьютердаги тасвири деб айтиш мумкин. 
Маълумотлар бир-бири билан ўзаро боғланган далил ва рақамлар, фикрлар 
тўпламини ифодалайди. Ахборот ва маълумотлар ўртасидаги фарқ таъкидлан-
майдиган ҳолларда улар аноним сифатида ишлатилади. 
Ҳужжат, ҳужжат айланиши
. Ахборот тизими доирасида ҳар қандай таш-
килот ҳужжат ва ҳужжат айланиши ишига дуч келади. 
Ҳужжат 
– бу маълум 
бир қоидага кўра расмийлаштирилган, белгиланган тартибда тасдиқланган 
қоғоз, овоз ёки электрон шаклдаги ахборот хабаридир. 
Ҳужжат айланиши
– 
ҳужжатларни яратиш, изоҳлаш, узатиш, қабул қилиш ва архивлаштириш, шу-
нингдек уларнинг ижросини назорат қилиш ҳамда уларни рухсатсиз фойдала-
нишдан ҳимоялаш тизимидир. 
Ахборот жиҳатлари
. Ахборотни учта асосий жиҳатдан кўриб чиқиш мум-
кин, яъни, прагматик, семантик ва синтаксис томонидан. Ахборотни айнан шу 
жиҳатдан кўриб чиқиш автоматлаштирилган ахборот тизимини лойихалашти-
ришда муҳим аҳамиятга эга.
Прагматик жиҳат
ахборотларнинг амалий жиҳатдан фойдалилиги, ис-
теъмолчи учун қанчалик қимматли эканлиги ва қарор қабул қилишдаги 
аҳамияти нуқтаи назаридан кўриб чиқади. Ахборотни прагматик ўрганиш 

---

18
бошқарувнинг турли даражаларида қарорлар қабул қилиш учун зарур бўлган 
кўрсаткичлар таркибини аниқлаш, кўрсаткичлар ва хужжатларнинг унифика-
циялаштирилган тизимини ишлаб чиқиш имконини беради.
Семантик жиҳат
ахборотларни ўрганишда ахборотнинг моҳиятини очиш 
ва унинг элементларининг мазмунан аҳамияти ўртасидаги муносабатларни 
кўрсатиш имконини беради. 
Ушбу жиҳат ахборот қисмлари ўртасидаги боғлиқликларни кўриб чиқади. 
Мазкур даражада ахборот мажмуининг ташкил бўлиш қонуниятлари (реквизит-
лардан кўрсаткичлар, кўрсаткичлардан хужжатлар шакллантириш) тадқиқ эти-
лади. Ахборотнинг миқдорий баҳоси ушбу даражада ахборотнинг шаклланиш 
жараёнини баён этиш, ҳужжатлар ҳаракатланишининг оқилона йўналишини 
ҳамда уларни қайта ишлашнинг технологик вариантини танлаш имконини бе-
ради.
Хуллас, ахборотни турли жиҳатларида ўрганиш уларнинг тартиби ва тар-
кибини, пайдо бўлиш қонуниятини, ҳажм, вақт ва сифат жиҳатидан тавсифини 
(тўлиқлиги, ишончлиги, эскирмаганлиги, аниқлиги), аниқлаш, шунингдек ахбо-
рот олиш, қайта ишлаш, ҳимоя қилиш имконини беради.