Microsoft Word majmua Ta'lim sifati 2

 
 
 
 

---

14-amaliy mashg’ulot: Boshlang’ich sinf o’quvchilarini PIRLS xalqaro 
tadqiqotiga tayyorlash 
 
 Ma’lumki,  PIRLS    tadqiqot  dasturi
 
matnni  o‘qish  va  tushunish  darajasini 
aniqlovchi  xalqaro  tadqiqot
 
bo‘lib
 
mazkur  tadqiqotning  maqsadi  turli  xil  ta’lim 
tizimidan  iborat  bo‘lgan  davlatlardagi  boshlang‘ich  maktab  o‘quvchilarining  matnni 
o‘qish  va  qabul  qilish  bo‘yicha  tayyorgarligi  hamda  o‘quvchilarning  har  xil 
yutuqlarga  erishishga  sabab  bo‘luvchi  ta’lim  tizimidagi  o‘ziga  xos  xususiyatlarni 
aniqlash va baholashdan iborat. Albatta, bunday tadqiqotda munosib natija ko‘rsatish 
o‘quvchilarimizning qanchalik bilim, malaka va ko‘nikmalarga egaligiga bog’liq.  
Xo‘sh, PIRLS  tadqiqotiga o‘quvchilarni tayyorlashda nimalarga e’tibor qaratish 
lozim?  
Bilamizki,  matnni  o‘qish  va  tushunishda,  avvalo,  o‘quvchining  savodxonligi 
birinchi  o‘rinda  turadi.  Chunki  matn  to‘g’ri  o‘qilgandagina  unda  berilgan  ma’no  
anglashiladi.  Demak,  bola  berilgan  matnni  xato  qilmasdan,  to‘g’ri  o‘qishi  zarur.  Bu 
o‘rinda to‘g’ri o‘qish malakasini shakllantirishga diqqatni qaratish kerak.  O‘qituvchi 
o‘quvchining  tovush  orttirmay,  tovushni  tushurib  ketmay,  so‘zning  tarkibini 
buzmasdan o‘qishiga erishishi kerak bo‘ladi. 
Ikkinchidan, tez o‘qish malakasining to‘g’ri egallanishi ham muhim ahamiyatga 
ega.  Sababi  o‘ta  tez  ham,  o‘ta  sekin  o‘qish  ham  matn  mazmunini  o‘zlashtirishni 
qiyinlashtiradi.  Ba’zan  o‘qituvchilarning  sinf  o‘quvchilarining  1  daqiqada  qanchalik 
ko‘p  so‘z  o‘qiy  olishlari  orqasidan  quvib  bolalarning  matnni  tusunishlariga  ikkinchi 
darajali masala sifatida qaraydilar. Agar bu kabi kamchiliklar to‘g’rilanmasa xalqaro 
tadqiqot  topshiriqlari  o‘quvchilarimizga  qiyinchilik  tug’dirishi  tabiiy  hol  bo‘lib 
qoladi.    Tez  o‘qish  me’yoriy  tezlikda  o‘qish  bo‘lib,  bunda  o‘qish  sur’ati  matnning 
mazmunini  tushunishdan  ajralib  qolmasligi  kerak.  Aslida,  o‘qilayotgan  asar 
mazmunini o‘zlashtirishni, matn mazmunini ongli idrok etishni ta’minlaydigan o‘qish 
tez  o‘qish  deyiladi.  Tez  o‘qish  malakasini  shakllantirish  uchun  ham  darsda  va 
darsdan  tashqari  o‘qish  mashg’ulotlarini  to‘g’ri  tashkil    etish,  bolalarni  turli  xil 
kitoblarni  o‘qishga  jalb  qilishni  maqbul  deb  bilamiz.  O‘qish  sur’atini  oshirishda  tez 
aytishlarni,  maqollarni  yod  oldirish  va  matnni  ovoz  chiqarib  o‘qishni  mashq  qilish 
kabilar samarali usullardan hisoblanadi. 
Ongli  o‘qish  yaxshi  o‘qishning  asosiy  sifati  hisoblanadi.  Ongli  o‘qish  o‘qilgan 
matnning  aniq  mazmunini,  asarning  g‘oyaviy  yo‘nalishini,  obrazlarini  va  badiiy 
vositalarining  rolini  tushunib  o‘qish,  shuningdek,  asarda  tasvirlangan  voqea-
hodisalarga  o‘z  munosabatini  ifodalay  olishdir.  Ongli  o‘qish  o‘z  navbatida, 
o‘quvchilarning  zarur  hayotiy  tajribasiga,  so‘zning  leksik  ma’nosini,  gapda 
so‘zlarning bog‘lanishini tushunishga va bir qator metodik shartlarga bog‘liq. Matnni 
ongli  o‘qish  uchun  o‘quvchilar  to‘g‘ri,  me’yorida  o‘qishni  egallagan  bo‘lishlari  va 
o‘qish  jarayonida  qiynalmasligi  talab  etiladi.  O‘quvchilar  matnni  ongli  o‘qishlari 
uchun matn mazmuni va badiiy vositalari tahlil qilinadi. 
     PIRLS  tadqiqotida  foydalanilgan