Microsoft Word kr davron ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 
13
Даврон кулиб юборди. У кулганда юмалоқ юзи яна ҳам тўлишгандай бўлар, кўзлари қисилиб 
кетарди. Йигитали аканинг ҳазили Ниёзга ҳам ёқди. Овозини баралла қўйиб хахолади. 
Йўл четидаги дарахтлар сийраклаша бошлади. Кўп ўтмай машина икки томонида қум 
барханлари ястаниб ётган йўлга кирди. Давроннинг назарида бу қумлар ғаройиб сирларини 
одамлардан яшириб ётганга ўхшайди. Қизилқумдаги ёки Қорақумдаги барханлар ҳеч кимни 
таажжубга солмайди. Лекин водийнинг қоқ ўртасида митти саҳронинг ястаниб ётиши сирли 
туюлади. Даврон бу йўлдан ҳар ўтганида шуни ўйлайди. «Нима бу? Табиатнинг қалтис 
ҳазилими? Балки қадимда водий ўрни бус-бутун шундай бўлиб, одамларнинг матонати туфайли 
бўстонга айлангандир? Балки қумлик билан олишган бобокалонларимиз авлодларга ёдгор 
бўлсин, деб саҳронинг бир қисмини табиий музей сифатида қолдиришгандир?..» 
Тарам-тарам бўлиб турган қум барханлари кун тиккага келгач, қуёшнинг ўтли тиғида 
қизигандан-қизийди. Жонсарак калтакесаклар одам шарпасидан чўчиб ин-инига кириб 
кетадиган бўлиб қолган. Бу жониворларнинг ҳам ҳаловати бузилган. Барханлардан одамзод 
оёғи аримайди. Тунови йили шу йўлдан ўтаётганида қумликка саксовул экиб юрганларни 
кўрган эди. Саксовул икки қарич бўлиб қолибди. 
— Қумга бир нарса экилган, шекилли? — деди Ниёз Давронга қараб. 
— Эрта баҳорда райҳон сепиб қўйишган эди, — деди Даврон Ниёзнинг жоҳиллигидан ғаши 
келиб. 
— Жуда ишондим, — деди Ниёз унинг киноясини тушуниб. 
— Ўртоғингиз ҳазиллашяптилар. Қумликка саксовул экишган. 
— Саксовул? Нима кераги бор экан? Бу ерларни ўзлаштирмоқчи эди-ку? 
— Нима деяпсиз, салкам ўн минг гектар келади бу қумлик. Эпақага келадигани 
ўзлаштирилди. Қумни ерга кўмиб, соз тупроқ тортиб пахта экишяпти. Далани қум босмасин, 
деб саксовул ўтказишяпти. Бечораларга ҳам жабр. Ҳар йили саксовул экишади. 
— Тутмайдими? 
— Тутишга-ку тутади, энди бош кўтарганда пода ҳайдаб қўйишади. Қанча жанжал ҳам 
бўлган. Жарима ҳам тўлашган. Бари бир аҳвол ўзгармайди. Саксовулга икки йил тегмасангиз 
фойданинг тагида қоласиз. Аммо шунга сабр қилишмайди. 
— Йигитали ака, сиз деҳқон одамсиз, — деди Даврон, — қумликни бора-бора бутунлай 
йўқотишади, шу ишни тўғри деб ўйлайсизми? 
— Халқимизнинг табиатида тек туриш одати йўқ. Ғимирлагани-ғимирлаган. Ярим қулоч ер 
бўш ётганини кўрса, у-бу экиб қўяди. Қумнинг ўрнини ҳам экинзор қилиб юборишади. 
— Шунда тўғри бўладими? 
— Бунинг нимаси нотўғри? 
— Қумликларни бутунлай йўқ қилиш иқлимга таъсир этмайдими? 
— Бунинг фойда-зарари менга қоронғи. Сизлар олим одамларсиз. Мен қайдан билай? 
Йигитали аканинг бу гапи Ниёз учун бир фатво бўлди. Ниёз ҳар қандай даврада, ҳар қандай 
шароитда билимларини намойиш қилишга тиришар эди. Кўп ҳолларда (даврадагиларнинг 
савиясига қараб) «Замон алломаси» даражасига ҳам яқинлашиб қоларди. Гап табобатга 
тақалса янги касалликлардан, фазовий муаммолар хусусида гап кетса, қайси сайёрада ҳаёт 
борлигидан сўз очарди. У анойи эмас — бу янгиликларни сира излаб, ўқиб, ўрганмаган. Давра, 
гурунгларда эшитганларини хотирасида маҳкам сақлаб қоларди. Қулоғига илганлари энди у 
учун ҳақиқатга айланар, тахминларни эртасига бошқа даврада бор гап қилиб кўрсатарди. 
Табиийки, унинг билимидан мукофотга машина олган киши ҳам хабардор бўлиб қолиши керак. 
Экспедитсиядагиларнинг кўпи Ниёзни танимайди. Унинг билимдон вакил эканини шу Йигитали 
ака етказади-да. 
Ниёз сўзни табобатдан бошлади. Йигитали аканинг хасталиклар ва янги даво усуллари 
билан қизиқиши табиий. Шунинг учун Ниёз гапирган сари унга нисбатан бўлган илк фикрлари 
ўзгара борди. Вакилнинг маза-бемаза сўзларидан энсаси қотган Даврон эса индамай 

---

Даврон (қисса). Тоҳир Малик