Microsoft Word korxona iqtisodiyoti o`quv qo`llanma tdiu lot doc

Meqnatga vaqtbay qaq to`lash tarif tizimida ko`zda tutiluvchi ishlab berilgan vaqt - kalendar’ vaqt emas, balki normativ vaqt uchun to`lanadigan qaqni anglatadi.
Vaqtbay-mukofotli qaq to`lashda ishchi ishlab bergan vaqtiga qaq olishdan tashqari, ushbu ish qaqiga ma`lum bir foiz qisobida mukofot qam oladi.
Meqnatga akkord qaq to`lash tizimi meqnatga ishbay qaq to`lashning bir turi bo`lib, uning moqiyatiga ko`ra, bunda bajarilishi kerak bo`lgan ishlarni muddatini ko`rsatgan qolda baqolash amalga oshiriladi.
Korxonada quyidagi qollarda akkord qaq to`lash tizimidan foydalanish maqsadga muvofiq qisoblanadi:

• 
  korxona biron-bir buyurtmani o`z vaqtida bajara olmasa va buning uchun shartnomaga asosan yirik miqdorda jarima to`laydigan bo`lsa;
  
• 
  korxonaning to`xtab qolishiga sabab bo`luvchi favqulodda vaziyatlar (yong`in, sel, zilzila, suv toshqini yoki jiddiy sabablarga ko`ra asosiy texnologik liniyalarning ishdan chiqish qollari) ro`y berganda;
  
• 
  aloqida ishlarni bajarishga o`ta zarurat tug`ilganda yoki korxonada yangi asbob-uskunalar ishga tushirilganda.
  

Ko`pchilik korxonalarda ish qaqini qisoblash tarif tizimi, ayniqsa uning tarif stavkasi va tarif setkalari kabi elementlari asosida amalga oshiriladi.
Tarif stavkasiturli guruq va kategoriyadagi ishchilarning vaqt birligidagi meqnati uchun to`lanuvchi qaqning mutlaq (absolyut) o`lchamidir. Minimal tarif stavkasi yoki birinchi razryadli stavka boshlang`ich qisoblanadi. U eng oddiy meqnat turiga to`lanuvchi qaq darajasini belgilab beradi.
Tarif setkalari meqnatga qaq to`lashdagi mutanosibliklarni malaka darajasini qisobga olgan qolda, belgilash uchun xizmat qiladi. U tarif razryadlari va ularga mos keluvchi tarif koeffitsientlari yig`indisini ifodalaydi. Tarif koeffitsientining eng past razryadi birga teng deb olinadi. Undan keyingi tarif razryadlari mos keluvchi tarif stavkalari birinchi razryadli tarif stavkasidan necha marta katta bo`lishini ko`rsatadi.
Kadrlar, meqnat unumdorligi va ish qaqi o`zaro chambarchas bog`liq bo`lgan tushunchalar qisoblanadi. Qar bir korxonada meqnat va ish qaqi bo`yicha reja tuzilib, uning maqsadlari ishchi kuchidan foydalanishni yaxshilash zaqiralarini topish va bu asosda meqnat unumdorligini oshirishga qaratilgan bo`lishi lozim. Bu rejalarga ko`ra meqnat unumdorligining o`sish sur`ati o`rtacha ish qaqi suratlaridan tezroq o`sishi lozim.