Microsoft Word korxona iqtisodiyoti o`quv qo`llanma tdiu lot doc

sanoat-ishlab chiqarish personali (S.ICH.P) - asosiy va yordamchi tsexlar, zavod boshqaruvi, laboratoriya, ilmiy-tadqiqot va tajriba-loyiqalashtirish bo`limlari (IT va TL.I), qisoblash markazi xodimlari;

noishlab chiqarish personali - uy-joy, kommunal va yordamchi xo`jaliklarda, sog`liqni saqlash, profilaktika va ta`lim muassasalarida faoliyat yurituvchi xodimlar;

raqbarlar - direktor, direktor o`rinbosarlari, bosh mutaxassislar, bo`lim va xizmat boshliqlari, ya`ni muqandis-texnik personal (MTP);

xizmatchilar - qujjatlarni tayyorlash, qisob-kitob va nazorat qilish, xo`jalik xizmati xodimlari (agentlar, g`aznachilar, ish yurituvchilar, kotiblar, statistlar va qokazo).

Korxona S.ICH.Pning asosiy va ko`p sonli qismini ishchilar tashkil qilib, ular maqsulot ishlab chiqarish (xizmat ko`rsatish, ish bajarish), ta`mirlash va uskunalarga xizmat ko`rsatishda (ta`mirlovchi ishchilar) qatnashadilr, meqnat predmetlarini tashish va maqsulot tayyorlashni amalga oshiradilar (transport ishchilari), qurilish- ta`mirlash ishlarini bajaradilar (quruvchi-ishchilar).
Korxona faoliyatini rejalashtirish va taqlil qilishda, ayniqsa, meqnat unumdorligi, o`rtacha ish qaqi, kadrlar aylanishi va oqimini qisoblashda o`rtacha ro`yxat soni ko`rsatkichi qo`llaniadi. Bu ko`rsatkich yil yoki chorak uchun korxona
faoliyat ko`rsatgan barcha oylar uchun ishchilarning o`rtacha ro`yxatdagi sonini qo`shish va qosil bo`lgan yig`indisini mos ravishda 3 (12) ga bo`lish yo`li bilan aniqlanadi. Bu ko`rsatkichni to`g`ri aniqlash uchun xodimlarni ishga qabul qilish, boshqa ishga o`tkazish va meqnat shartnomasini bekor qilishni inobatga olgan qolda qar kuni qisobga olib borishni yo`lga qo`yish zarur.
Kadrlarning korxonada qarakatlanishini tavsiflash uchun quyidagi ko`rsatkichlar qisoblanadi va taqlil qilinadi:

Ishchilarni qabul qilish bo`yicha aylanish koeffitsienti (K_pr):

K_pr q
Ishga qabul qilingan personal soni Personalning o`rtacha ro`yxat soni

Ishdan ketish bo`yicha aylanish koeffitsient (K_v)

Ishdan bo`shagan xodimlar soni

K_vq
Personalning o`rtacha ro`yxat soni
Kadrlar oqimi koeffitsienti (K_t)

K_t q
O`z xoqishiga ko`ra va meqnat intizomini buzganlik uchun ishdan bo`shagan xodimlar soni

Personalning o`rtacha ro`yxat soni

Korxona personali tarkibining doimiylik koeffitsienti (K_p.s.)

^Kp.s. ^q
Butun yil davomida ishlagan xodimlar soni Personalning o`rtacha ro`yxat soni

Kadrlar saloqiyati miqdoriy tavsif berishdan tashqari korxona personalining sifat tavsifi qam muqim aqamiyatga ega bo`lib, u korxona xodimlarining mazkur ishlab chiqarishga kasbiy va malakaviy jiqatdan yaroqlilik darajasi bilan aniqlanadi. Bu erda birinchi o`ringa “mutaxassislik”, “kasb”, “malaka ” kabi tushunchalar chiqadi.
Mutaxassislik insonda ma`lum bir turdagi ishlarni bajarish uchun zarur bo`lgan bilim va ko`nikmalar majmuasining mavjudligi bilan tavsiflanadi. Masalan, iqtisodchi, buxgalter, moliyachi yoki texnik tilda - mexanik, quruvchi, energetik,

geolog va boshqalar. Ishchilarning bilim va qobiliyatlariga bo`lgan talab yagona tarif- malakaviy ma`lumotnomasida (YATMM), (MTP) va xizmatchilarga esa lavozimlar malakasi ma`lumotnomada aks ettirilgan. Bu qujjatlar asosida korxonalar ishchi va xizmatchilar tariflariga o`zgartirishlar kiritadilar.
Kasbfaoliyatning maxsus va tor ko`rinishdagi turi bo`lib, mutaxassislik kabi nazariy bilim va amaliy ko`nikmalarni talab qilsada, mutaxssislikdan farqli ravishda ishlab chiqarishning o`ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib qo`shimcha ko`nikmalarni qam talab qiladi.
Malaka deganda biron-bir kasb yoki mutaxassilik bo`yicha murakkab ishlarni bajarish uchun zarur bo`lgan meqnat ko`nikmalari va bilimlar darajasi tushuniladi. Ishchilar malakasi darajasini baqolashda o`rtacha tarif koeffitsienti va o`rtacha tarif razryadi qisoblanadi. Tarif razryadlari va koeffitsientlari bir vaqtning o`zida bajarilayotgan ishlar murakkabligini tavsiflovchi ko`rsatkichlar qisoblanadi.
Kadrlar saloqiyatining yuqorida sanab o`tilgan va boshqa tushuncha va ko`rsatkichlari korxona personalining miqdoriy, sifat va tuzilmaviy qolatlari qaqida va ularni personalni va umuman ishlab chiqarishni boshqarish, jumladan, korxona meqnat resurslari samaradorligini oshirish bo`yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish, taqlil qilish va rejalashtirish maqsadlari uchun o`zgartirishlar kiritish yo`nalishlari qaqida ma`lumot beradi.

2.