Microsoft Word конструкция doc qisqartirilgan doc

 
> R sin 
α
 
bo‘ladi. 
Mexanikadan ma’lumki ishqalanish kuchi 
T=R
·
f, 
bo‘ladi 
bundagi 
f
– ishqalanish koeffitsiyenti. Agar T ning o‘rniga 
uning qiymatini qo‘ysak, qamrash sharti 
R
·
f cos 
α
 > R sin 
α
 
yoki, 
f > tg 
α
ko‘rinishga o‘tadi. 
Ma’lumki, ishqalanish koeffitsiyenti ishqalanish 
burchagining tangensiga teng 
φ
> 
α
 
ko‘rinishga o‘tadi. 
Bu ma’lumotlardan shunday xulosaga kelsa bo‘ladiki, 
prokatlashni borishi uchun ishqalanish burchagi qamrash 
burchagidan katta bo‘lmog‘i kerak. 
Amalda po‘latlarni qizdirib ishlashda silliq jo‘valar 
uchun 
α
 
= 20-24° oralig‘ida olinadi. Qamrash burchagi 
α
, 
jo‘valar diametri 
D 
va zagotovkaning absolyut qisilishi 
(N
o
-
N) 
qiymatlariga bog‘liq. Bular orasidagi bog‘lanish bilan 
tanishaylik. 
59-rasmdan 
AV = OV - OA, = R - OA
OA
1
= R- cos a.
Shuning uchun 

---

153
0
1
H - H
AB = 
 = R - R cos a
2
H
0
 - H = D - D cos a
D · cos a 
= 
D - (H
0
 - H) 
0
0
D (H - H)
H - H Dh
cos a =
= 1 -
D
D
D
Bu bog‘lanishlardan tubandagi xulosaga kelish mumkin: 
a) bir xil siqishda jo‘valar diametri ortgan sari qamrash 
burchagi kichrayadi; 
b) qamrash burchagi o‘zgarmaganda jo‘valar diametri 
ortgan sari siqish qiymati ortadi; 
d) jo‘valar diametri o‘zgarmaganda qamrash burchagi 
ortishi bilan siqish qiymatlari ortadi. 
Ma’lumki, metallarni bo‘ylama prokatlashda prokatlash 
tezligi ish unumini xarakterlovchi asosiy ko‘rsatkichdir. 
Amalda prokatlash tezligini jo‘valarning aylanishidagi 
chiziqli tezlikka teng deb olinadi, ya’ni 
2
/
,
60
r n
м
sek
π
υ
⋅
=
bunda, 
υ
 
– prokatlash tezligi, 
m/sek; 
r – jo‘valar radiusi, 
mm; 
n 
– jo‘valarning bir minutdagi aylanishlari soni. 
Prokatlash tezligi prokat turiga, zagotovkaning holatiga 
va boshqa faktorlarga bog‘liq. Masalan, list prokatlashda 15 
m/sek, 
sim prokatlashda 35 
m/sek 
ga yetadi. Aslida metallni 
prokatlash tezligi (zagotovkaning jo‘valar oralig‘idan vaqt 
birligida o‘tish tezligi) jo‘valarning aylanishidagi chiziqli 
tezligidan 3–5% ortiq bo‘ladi, chunki metall prokatlash 
yo‘nalishi tomon oqadi. Metallarni prokatlash uchun 
foydalaniladigan zagotovka odatda quyma bo‘lib, prokatlash 
natijasida olingan mahsulotga prokat deyiladi. Prokatning 
profillari va o‘lchamlari xilma-xil bo‘ladi, shu sababli, ularni 
sortamentlar 
deb ataladi. 

---

154
Prokatlarni quyidagi asosiy guruhlarga ajratiladi: l.Sortli 
prokat. Bu mahsulotlarni o‘z navbatida yana ikki guruhga 
ajratiladi: 
a) oddiy geometrik shaklli prokatlar – list, polosa, 
doiraviy, kvadrat va boshqalar; 
b) murakkab geometrik shaklli profillar shveller, rels, 
qo‘shtavr va boshqalar (bu guruhga turli maxsus tayyor-
lanuvchi profillar ham kiradi). 
2. List prokat. (Listning qalinligi 4 
mm 
gacha bo‘lsa – 
yupqa, 
4–60 
mm 
bo‘lsa – 
qalin listlar 
deb ataladi). 
3. Trubaga mo‘ljallangan po‘lat prokat. Bu prokat 
mahsulotlari choksiz va chokli trubalar olishga 
mo‘ljallangan bo‘ladi. 
4. Maxsus po‘lat prokat. Bu mahsulotlarga vagon 
g‘ildiraklari, tishli g‘ildiraklari kiradi. 
5. Davriy prokat. Bu mahsulotlarning ko‘ndalang kesimi 
uzunligi bo‘yicha o‘zgaruvchan bo‘ladi. Masalan, vagon 
o‘qi, shatunlar va boshqalarning zagotovkalari kiradi.