Microsoft Word конструкция doc qisqartirilgan doc

l-§. Umumiy ma’lumot

Kimyoviy jihatdan bir-birida erimaydigan har xil komponentlarni o‘zaro bog‘lanishidan hosil bo‘lgan mate- riallarga kompozitsion materiallar (k.m.) deyiladi. Kompo- zitsion materiallar olishda ulardan kutilgan xossalariga ko‘ra komponentlar xili, o‘lchami va miqdori belgilanadi.

Kompozitsion materiallar asosiga matritsa sifatida metallar (Al, Mg va ularnining qotishmalari), polimerlar (epoksidlar, fenol formaldegidlar, poliamidlar)dan foydala- niladi. To‘ldiruvchilar sifatida qum kukunlari, asbest tolasi, ipsimon alyuminiy nitritlar, berilliy oksidlar, bor karbidlar va boshqalardan foydalaniladi. Shuni ham aytish lozimki, kompozitsion materiallarning mustahkamligini oshirish maqsadida judayam ingichka uglerodli yoki legirlangan
po‘latlardan tayyorlangan (diametri 20–1500 mkm) simlar- dan ham foydalaniladi. Masalan, matritsa Al va uni qotish- masidan bo‘lgan kompozitsion materiallar mustahkamligi 400–500^oС da alyuminiy qotishmalarga qaraganda 2–3 marta ortiq bo‘ladi. Shu sababli bunday kompozitsion mate- riallardan samolyot detallari tayyorlanadi. Matritsasi polimer material bo‘lgan kompozitsion materialdan, avtomobil va kemasozlikda masalan, avtomobil kuzovlari, trubalar va boshqalar tayyorlashda, shuningdek, kimyo sanoatida, kriogen texnikada foydalaniladi.

10. bob. NOMETALL MATERIALLAR

l-§. Umumiy ma’lumot

Mashinasozlikda konstruksion materiallar sifatida metall qotishmalari bilan bir qatorda nometall materiallardan ham keng foydalaniladi va ularni qo‘llanilish sohalari borgan sari ortib bormoqda. Ma’lum M, nometall materiallar xili ko‘p, lekin sanoatda keng qo‘llaniladiganlariga plastik massalar, rezina, lak, bo‘yoq, yelim, asbest, shisha, keramika va boshqalar kiradi. Nometall materiallarning yetarli puxtaligi, yengilligi, termik va kimyoviy chidamligi, yuqori izolatsion xarakteristikalari, ayniqsa, texnologik va ekspluatatsion xossalarining yaxshiligi ulardan metallar o‘rnida emas, balki zarur materiallar sifatida ham foydalanilmoqda.

Nometall materiallar asosi polimerlar (yuqori molekular birikma)dan iborat bo‘lib, ular tabiiy va sun’iy xillarga ajratiladi.
Tabiiy polimerlarga sellyuloza, slyuda, asbest, grafit, paxta va boshqalar, sun’iylariga polietilen, viskoza, sintetik kauchuk va boshqalar kiradi.

2.