Microsoft Word конструкция doc qisqartirilgan doc

Birinchi bosqich. Bu bosqichda konvertorga hayda- layotgan havo kislorodi temir sulfidlarini oksidlaydi va hosil bo‘lgan temir (Il) oksid kvars (qumtuproq) bilan birikib shlak hosil qiladi:
2FeS+3O₂ = 2FeO + 2SO₂ + Q
2FeO+2SiO₂=2FeOSiO₂+Q.
Jarayonda ajralayotgan shlak yig‘ilishi bilan konvertor og‘zidan kovshga chiqariladi. Konvertorga esa yangi shteyn va flyus kiritiladi. Birinchi bosqichda temir sulfidining oksidlanishi va shlak ajralishi bilan shteyn temirdan deyarli tozalanadi.
Ikkinchi bosqich. Bu bosqichda konvertordagi mis sulfid haydalayotgan havo kislorodi va Cu₂O bilan reaksiyaga kirishib misni qaytaradi:
2Cu₂S + 30, = 2Cu₂O + 2SO₂ + Q Cu₂S + 2Cu₂O = 6Cu + S0₂ - Q.
Bu bosqich 2–3 soat davom etadi. Olingan misda 0,03– 0,8% S, 0,03–0,1% Fe, 0,3–0,5% N₂, 0,1 % gacha O₂, juda
oz miqdorda Rv, Ag, Au va boshqa qo‘shimchalar bo‘lgani uchun bunday mis xomaki mis deyiladi. Konvertordan ajralayotgan gazlarda 12–17% SO₂ bo‘lgani uchun uni changdan tozalab, sulfat kislota olishda foydalaniladi.
Xomaki misni rafinirlash. Agar xomaki misning tarkibida juda oz miqdorda Au, Ag kabi nodir metallar bo‘lsa, olinadigan metalldan begona qo‘shimchalar miqdoriga u qadar katta talablar qo‘yilmasa, alangali pechlarda havo haydab rafinirlanadi. Bunda pechga kiritilgan xomaki mis suyultirilgach, unga diametri 20–40 mm li o‘tga chidamli
material bilan qoplangan po‘lat traba tushirilib, u orqali metall sathiga 0,2 MPa (2 atm) bosimda havo haydaladi. Havo kislorodi ta’sirida 4[Cu]+0₂=(2Cu₂0) hosil bo‘ladi hamda metalldagi qo‘shimchalar Al, Si, Mn, Zn, Sn, Fe, Ni, Rb, S, Sb, As, Vi lar ham oksidlanadi: [Me] + [Su₂O] = [MeO] + 2Cu; bir vaqtda Cu₂S + 2Cu₂O = 6Cu + SO₂ reaksiya ham boradi.
Hosil bo‘layotgan oksidlarning bir qismi Sb₂O₃, RbO, ZnO pech gazlari bilan atmosferaga chiqib ketsa, boshqalari A1₂O₃, SiO₂, Fe₂O₃ shlakka o‘tadi. Bunda Ag va Au oksidlanmay, qaytarilgan mis tarkibida bo‘ladi.
Begona jinslarni oksidlanish davri tugagach, metallni gazlardan tozalash uchun shlak pechdan chiqarilib, metall vannaga ma’lum miqdorda pista ko‘mir kukuni (metall oksidlanmasligi uchun) kiritiladi.
Keyin diametri 200–300 mm.li uzun ho‘l qayin yoki qayrag‘och tayoq tushirilib aralashtiriladi.
(Yog‘och tayoq o‘rniga tabiiy gazdan yoki boshqa qaytaruvchilardan ham foydalanish mumkin). Ajralayotgan uglevodorodlar va suv bug‘lari mis oksiddan misni qaytarib, oltingugurt va boshqa gazlardan tozalanadi:
4Cu₂O + CH₄ = 8Cu + CO₂ + 2H₂O.
Misni elektrolitik rafinirlash. Bunda juda toza mis olish bilan birga uning tarkibidagi nodir metallar (Au, Ag va boshqalar) ham ajratiladi. Bu jarayon ichki devori qo‘rg‘oshin list yoki viniplast bilan qoplangan yog‘och yoki beton vannalarda olib boriladi. Elektrolit esa mis kupo- rosining suvdagi 12–15% li eritmasi (CuSO₄-5H₂O) ga 10– 15% li sulfat kislota (H₂SO₄) aralashmasi qo‘shib tayyor- lanadi. Anod sifatida o‘lchami lxl m va qalinligi 50 mm.li xomaki mis plastinkalardan, katod sifatida esa qalinligi 0,5– 0,7 mm.li elektrolitik toza mis plastinkalardan foyda- laniladi. Anodlar soni vannaning hajmiga qarab 20 dan 50

tagacha bo‘lishi mumkin.