12
- ko‘chmas mulk qo‘zg‘almasdir, uni
obyektga zarar yetkazmas-
dan qayta joylashtirish mumkin emas;
- obyektni yer bilan nafaqat mustahkam jismoniy balki yuridik
aloqasi ham mavjud;
- har bir muayyan ko‘chmas mulk jismoniy xususiyatlari va
investitsion o‘ziga jalb qilishligi
nuqtai nazaridan noyobdir;
- ko‘chmas mulk fundamentaldir – uni o‘g‘irlash, buzib qo‘yish
yoki odatiy holatlarda yo‘qotib qo‘yib bo‘lmaydi;
- ko‘chmas mulk qiymati yuqori, uni mulkiy ulushlarga bo‘linishi
esa – murakkab yoki iloji yo‘q jarayondir, chunki unga investitsiyalash-
ning qarz kapitalini jalb qilmasdan amalga oshirish qiyin;
- ko‘chmas mulk investitsiyalash daromadliligi
darajasida bitim-
lar haqida ishonchli va to‘liq ma’lumotlarning kamligi;
- investitsiyalash obyektining uzoq muddatliligi;
- iste’molchi xususiyatlarini yo‘qotish yoki ishlab chiqarish jarayoni-
da qiymatining o‘tishi eskirish darajasi bo‘yicha asta-sekin yuz beradi;
- ko‘chmas mulkni unumliligi insonning turar-joy yoki ishlab chiqa-
rish maydonida maxsus ehtiyojlarni qondirishlik
xususiyati bilan aniqlanadi;
- yangi qurilishni tegishli yer va bino qiymatiga ijobiy va salbiy
ta’sir etish imkoniyati;
- ko‘chmas mulk qiymatini vaqt o‘tishi bilan qiymat o‘sishi ten-
densiyasi mavjud;
- ko‘chmas mulkni investitsiyalash obyekti sifatida amal qiluvchi
maxsus risklari mavjud: tabiiy va texnogenik omillar ta’sirida jismoniy
zararlanish riski, tashqi va funksional eskirish
vujudga kelishi riski, ijara
to‘lovini qayta ko‘rib chiqish shartlari bilan bog‘liq moliyaviy risklar;
- qoniqarli daromad olish uchun ko‘chmas mulkni va ko‘chmas mulk-
ka bo‘lgan investitsiya portfelini doimiy boshqarishga bo‘lgan zaruriyat;
- bitimlarni tuzishdagi chiqimlarning yuqori darajasi;
- ko‘chmas mulkni sotib olish va u bilan bog‘liq
boshqa operasiya-
larda bajarilishi lozim bo‘lgan davlat tomonidan o‘rnatilgan rasmiyatchi-
liklar mavjud.
Ko‘chmas mulkni, asosan, uch turini keltirishadi: yer, turar-joy va
noturar-joy maydonlari. Ko‘chmas mulkning bazaviy obyekti – yer bo‘lib,
u barcha odamlarni yashaydigan joyi, boshqa tovarlarni ishlab chiqa-
rishda bevosita
yoki bilvosita qatnashuvchi, har qanday biznes turining
asosiy omili hisoblanadi.
13
Ko‘chmas mulk bir qancha alomatlariga ko‘ra sinflarga ajratiladi,
bu esa ko‘chmas mulk bozorini yanada izchil tadqiq etish imkonini beradi
va turli kategoriyadagi ko‘chmas mulklarni baholash metodlarini ishlab
chiqish va qo‘llashni va ularni boshqarishni osonlashtiradi. Masalan, ish-
latish bo‘lish,
egalik maqsadlarida, ixtisoslashganlik darajasiga ko‘ra va
boshqalar.
Undan tashqari shunday mulk ko‘rinishi borki u avval ko‘chuvchi bo‘-
lib, hozirda ko‘chmas mulkka uning qismi sifatida biriktirilgan bo‘ladi.
Mulkni ko‘chuvchi ekanligini aniqlash uchun, uni ko‘chmas mulk bilan qan-
chalik bog‘liq va ularni bir-biridan iste’molchilar sifatiga zarar yetkaz-
masdan, bir-biridan ajratishni imkoni mavjud ekanligini aniqlash lozim.
Shunday qilib, ko‘chmas mulk – bu alohida huquqlarga ega mulk
turining ko‘rinishi, investitsiyalash obyekti hisoblanadi. Ko‘chmas
mulkni xarid qilish va sotish kapitalni bir qancha ulushlarga bo‘linganli-
gida, vaqt va moliyaviy resurslarni sarf etish bilan bog‘liq,
shuning
uchun ko‘chmas mulkka investitsiyalar likvidligi investitsion qo‘yilma-
larning boshqa yo‘nalishlaridan ancha pastdir. Biroq ko‘chmas mulkka
investitsiya obyektdan uzoq vaqt foydalanish va kapitalni saqlanish
imkoniyati kabi ijobiy xarakterlarga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: