Microsoft Word Ko‚chmas mulkka investitsiyalash doc

Tannarxni pasaytirishning asosiy yo‘nalishlari 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mahsulot tannarxini pasaytirishga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga 
oshirish yuzasidan bir necha yirik ishlab chiqarish korxonalarida amaliy 
tajribalar o‘tkazib ko‘rildi. Jumladan, Toshkent traktor zavodining mah-
sulotlari tannarxini 20% ga kamaytirish bo‘yicha o‘tkazilgan amaliy taj-
riba orqali tannarxni optimallashtirishning quyidagi usullari qo‘llanildi: 
– import resurslari narxlarini qayta ko‘rib chiqish va pasaytirish (-24%);  
– materiallar sarfi me’yorlarini qayta ko‘rib chiqish (-0,06%); 
– lokalizatsiya darajasini kuchaytirish orqali tannarxni kamaytirish (-1%);  
– mahsulotlar ishlab chiqarish texnologiyasini o‘zgartirish (-0,05%);  
– foydalanilmayotgan quvvatlarni konservatsiya qilish (-2%); 
– ishchilar va xodimlar sonini optimallashtirish (-0,3). 
To‘rtinchidan – elektroenergetika tizimini modernizatsiya qilish, 
energiya iste’molini kamaytirish va tejashning samarali tizimini joriy 
etish choralarini amalga oshirish.  
Jumladan, bu borada O‘zbekiston Respublikasi Monopoliyadan 
chiqarish, raqobat va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash davlat qo‘mitasi 
tashabbusi bilan amalga oshirilayotgan elektr energiyasi ta’minoti tizimiga 
xususiy operatorlarni joriy qilish bo‘yicha amaliy tajriba natijalarini 
misol qilib ko‘rsatish mumkin. Mazkur amaliy tajribani o‘tkazishdan 
maqsad, foydalanilgan elektr energiyasi uchun hisob-kitob tizimini tako-
millashtirish, iste’molchilar hisob-kitobini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish hamda 
Tannarxni pasaytirishning 
asosiy yo‘nalishlari 
Import qilinadigan rеsurslar 
narxlarini qayta ko‘rib 
chiqish va pasaytirish 
Matеriallar sarfi  
mе’yorlarini 
pasaytirish 
Mahalliy xomashyo va 
matеriallardan foydalanish 
darajasini oshirish 
Mahsulotlar ishlab chiqarish 
tеxnologiyasini 
takomillashtirish 
Foydalanilmayotgan ishlab 
chiqarish quvvatlarini 
konsеrvatsiya qilish 
Ma’muriy- 
boshqaruv xodimlari sonini 
qisqartirish 

---

 
8
iste’mol davrida elektr energiyasini yo‘qotishlarni kamaytirishdan 
iborat. 
Ushbu maqsadga erishish uchun Toshkent shahar Bektemir tumani 
misolida elektr energiyasini taqsimlash va sotish bo‘yicha mustaqil 
(xususiy) operatorni jalb qilish mexanizmi ishlab chiqildi. Bunda xususiy 
operatorni tanlash bo‘yicha maxsus komissiya tuzilib, tarif siyosati va 
shartnoma loyihalari qat’iy kelishib olindi. Jumladan, xususiy operatorni 
tanlash shartlari sifatida quyidagilar belgilandi:  
– tegishli biznes rejaning mavjud bo‘lishi; 
– xo‘jalik yuritish faoliyati bo‘yicha kamida 2 yil ish tajribasiga ega bo‘lish; 
– elektr energiyasini sotish faoliyati uchun kamida muayyan 
tumandagi elektr energiyani iste’mol qilishning 3 oylik miqdoriga teng 
moliyaviy mablag‘larga ega bo‘lishi; 
– mavjud debitorlik qarzdorlarni undirishni o‘z zimmasiga olishi; 
– maksimal ballga ega bo‘lishi va shartnoma tuzish; 
– 30% miqdoridagi oldindan to‘lov hamda har oyning yakunidan 
so‘ng 30 kun davomida yakuniy hisob-kitob hisobotlarini amalga oshirish. 
Shunday tanlovlarda g‘olib chiqqan xususiy operatorlardan biri 
DXO «Shosh Energo» korxonasi hisoblanadi. Ushbu korxonaning elektr 
 energiyasini  sotish  xizmatiga jalb qilish orqali erishilgan iqtisodiy 
samarani quyidagi jadvalda ko‘rish mumkin (2.2.2-jadval).  
Jadvaldan ko‘rinadiki, elektr energiyasi sotish xizmatini xususiy 
operatorga o‘tkazilishi natijasida mavjud debitorlik qarzlari 86% ga qis-
qargan, abonentlar soni jismoniy shaxslar bo‘yicha 2%, yuridik shaxslar 
bo‘yicha 31% ga ortgan, elektr energiyasidagi yo‘qotish miqdori mutlaq 
holda 20,8% ga, nisbiy holda esa 57% ga pasaygan. 
Bunday ilg‘or tajribani ommalashtirish maqsadida hozirgi kunda 
xususiy operatorlar Toshkent shahrining Bektemir, Sirg‘ali, S.Rahimov 
tumanlarida ham tashkil etilib, faoliyat yuritib kelmoqda. Shuningdek, 
xususiy operatorlarni jalb qilish bo‘yicha Andijon, Surxondaryo va 
Namangan viloyatlarida ishlar boshlangan. Bundan tashqari, xususiy 
operatorlarni tabiiy gaz va suv ta’minoti tizimiga jalb qilish bo‘yicha 
keng ko‘lamdagi ishlar amalga oshirilmoqda. 
Beshinchidan – jahon bozorida talab pasayib borayotgan bir 
sharoitda, ichki bozorda talabni rag‘batlantirish orqali mahalliy ishlab 
chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash iqtisodiy o‘sishning yuqori sur’atla-
rini saqlab qolishda g‘oyat muhim ahamiyatga ega.  

---

 
9
Mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlashda tayyor 
mahsulot, butlovchi qismlar va materiallar ishlab chiqarishni mahalliy-
lashtirish loyihalari ahamiyatli o‘rin tutadi.  

---

 
10