Microsoft Word KichikBiznes doc

Mehnat unumdorligining bilvosita ko’rsatkichiga 
ta’sir qiluvchi omil-
lar bo’lib, uning bevosita ko’rsatkichining o’zgarishiga ta’sir qiluvchi omil-
lar hisoblanadi. Ushbu omillarning mehnat unumdorligining o’zgarishiga 
ta’sirini aniqlashda «indeks» usulidan foydalanamiz. 
Omillarning ta’sirini aniqlaganga qadar mehnat sarfining quyidagi 3 ta 
bilvosita bog’lanish ko’rsatkichi hisoblab olinadi: 
1. Bazis yilidagi mehnat sarfi ko’rsatkichi:
0
0
0
:
Х
Т
t

2. Shartli mehnat sarfi ko’rsatkichi. Bu ko’rsatkichni aniqlash uchun 
hisobot yilidagi 1 gektar ekin maydoni hisobiga qilingan mehnat sarfi miqdo-
rini (T
1
) bazis yilidagi ekin hosildorligiga (H
0
) bo’lish kerak. 
0
1
:
Х
Т
t
Ш

3. Hisobot yilidagi mehnat sarfi ko’rsatkichi.
1
1
1
:
Х
Т
t

Shundan keyin mehnat unumdorligi щzgarishini omilli tahlil qilish 
mumkin. 
Bazis yilida mahsulot birligi uchun sarf bo’lgan mehnat vaqtini (kishi-
soatni, kishi-kunini) hisobot yilidagi bir birlik mahsulot uchun sarf bo’lgan 
mehnat vaqtiga bo’lish orqali mehnat unumdorligini indeksi aniqlanadi, un-
dan 1 koeffisiyentni (100 foizni) chegirish orqali umumiy o’zgarishi aniqla-
nadi: buni quyidagi formula yordamida ifodalash mumkin: 
ТХ
Х
Т
Х
Т




1
)
:
(
1
1
0
0
Ushbu o’zgarish ikki omil ta’siri ostida yuzaga kelgan: 1. 1 ga hisobi-
ga sarf bo’lgan vaqtning o’zgarishi; 2.1 ga hisobiga olingan hosilning 
o’zgarishi (hosildorlikning o’zgarishi). 
Mehnat unumdorligining o’zgarishiga 1 gektar ekin maydoni hisobiga 
sarf bo’lgan mehnat vaqti o’zgarishining ta’sirini aniqlash uchun bazis dav-
ridagi mehnat unumdorligi ko’rsatkichini shartli-mehnat unumdorligi 
ko’rsatkichiga bo’lib uning natijasidan 1 koeffisiyentni (100 foizni) chegirib 
tashlash kerak.
Т
Х
Т
Х
Т




1
)
:
(
0
1
0
0
Mehnat unumdorligining o’zgarishiga ekin hosildorligi o’zgarishining 
ta’sirini aniqlash uchun shartli mehnat unumdorligi ko’rsatkichini hisobot yi-
lidagi mehnat unumdorligi ko’rsatkichiga bo’lib, uning natijasidan 1 
koeffisiyentini (100 foizni) chegirib tashlash kerak.
Х
Х
Т
Х
Т




1
)
:
(
1
1
0
1
Yuqoridagi ikki omil ta’sirlarining yig’indisi mehnat unumdorligining 
umumiy o’zgarishiga teng kelishi kerak. 

---

47