Microsoft Word kartografiya doc

 
 
11.4. Kartografik informatika va bibliografiya
Kartografik informatika atamasini swnggi 10-15 yil ichida kartograflar kwp 
qwllamoqdalar. Chunki kartada tabiatdagi va jamiyatdagi malum bir vaqtdagi 
malumotlarni yig’ib, saqlab kerakli joyga etkazib berish imkoniyati juda katta. 
Karta informatsiyani faqat saqlab bermaydi, uni kwrgazmali shaklda tasvirlab, 
voqea va jara
ё
nlarni bir-birlariga wzaro borliqligini, voqea va jara
ё
nlar sodir 
bwlgan vaqtini h’am kwrsatib berish qobiliyatiga ega. Shuning uchun h’am bu 
soh’a juda tezlik bilan fan va amali
ё
tda maktabdan tortib davlat si
ё
sati 
darajasida foydalanilmoqda. 
İ
nformatsiyani wzbekchasiga malumot atamasi 
sifatida ishlatish mumkin. Lekin u keng manoda ishlatiladi. 
İ
nformatsiya swzini 
ikki xil manoda ishlatish mumkin, birinchidan bizni wrab turgan atrof muh’it 
twg’risida malumot beruvchi deb tushunilsa, ikkinchidan bu malumotlarni kerakli 
joyga etkazib beruvchi manba sifatida ishlatish h’am mumkin. 

---

145
İ
nformatsiya almashish jara
ё
nini kommunikatsiya deb h’am yuritiladi. Bu 
jara
ё
n og’zaki va 
ё
zma ravishda 
ё
ki texnik vositalar 
ё
rdami bilan h’am 
bajariladi. 
İ
nformatsiya soh’asini kartografiya bilan bog’lashda ilmiy informatikani 
ah’amiyati katta. Chunki kartada tasvirlanadigan h’amma mazmun tabiat va 
jamiyatdagi bwladigan voqea va h’odisalar bilan borliqdir. 
İ
lmiy informatsiyani tashkil qilishda saqlashda va uni kerakli joylarga 
etkazib berishda avtomatik uskunalardan keng foydalanilmoqda. Hozirgi vaqtda 
informatika kwproq inson bilan avtomatika wrtasida munosabatlarni ywlga 
qwyishdagi imkoniyatlarini wrganib, undan fanlarni turli soh’alarda foydalanish 
ywllari ishlab chiqilmoqda. 
İ
lmiy informatsiyani chizma shaklda kwrgazmali qilib 
berish geografik kartaga yuklatilgan desak xato qilmaymiz. Kartada voqea va 
h’odisalarni geografik joylanishini, tarkibini, miqdorini va sifatini maxsus belgi – 
modellar 
ё
rdamida tushunarli qilib etkaziladi. Unda vaqt bilan birga makon h’am 
bog’langan h’olda aks ettiriladi. 
Kartalarni mavzusiga qarab informatsiya h’am wzgarib borishi mumkin. 
Masalan, geologik, tuproq, wsimlik, iqtisodiy va h’okazolar. Topografik 
kartalardan Er yuzasi twg’risida va undagi tabiiy va antropogen malumotlar 
twg’risida informatsiya olish mumkin. 
Kartalar orqali beriladigan informatsiya serqirrali bwlib, uning mazmuniga 
qarab foydalanish tomonlari h’am xilma-xildir. Kartalarni tasmalarga 
ё
zib olib, 
keng ommaga tarqatish ywllari ishlab chiqilib elektron karta va elektron atlaslar 
tariqasida h’am foydalanilmoqda. Hozirgi vaqtda kartalar orqali beriladigan 
malumotlarni kartografik ywl bilan berilgan informatsiya deb yuritilib, karta 
tuzishda ishlatiladigan h’amma malumotlarni h’am kartografik informatsiya deb 
yuritilmoqda. Bunda dalada s
ё
mka ywli bilan yaratilgan kartalar, qwl
ё
zma 
manbalar h’ar xil fotografik (aero va kosmik) malumotlar h’am etiborga olinadi. 
İ
nformatsiyani yana bir shakli bibliografiya deb yuritilib, ilmiy
 
va amaliy 
ah’amiyatga ega. Uning asosiy vazifasi nashr qilingan malumotlarni wquvchilar 
uchun maqsadga muvofiq ravishda wz vaqtida etkazib berishdan iborat. 
Kartografik bibliografiya informatsiyaning bir soh’asi bwlib, unda nashr 
qilingan karta va atlaslarni h’amda kartografik adabi
ё
tlarni rwyxatga olish va 
ularni chop etib, nashr qilganligi twg’risida batafsil malumot beriladi.