Microsoft Word kartografiya doc



Download 12,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet40/112
Sana01.02.2022
Hajmi12,54 Mb.
#421897
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   112
Bog'liq
KARTOGRAFIYa (1)

 
4.2. Belgilar usuli 
 
Bu usulda kartalardagi h’amma voqea va h’odisalar belgilar bilan kwrsatiladi. Topografik va obzor topografik 
kartalarda esa bu belgilar faqat sifatni anglatadi, ammo miqdor kwrsatkichlarini ifodalamaydi. Chunonchi, 
topografik kartada un zavodining binosigina shartli belgi bilan ifodalangan xolos. Mavzuli kartalarda esa 
zavodning wrnigina emas, uni ishlab chiqaradigan mah’sulotini salmog’i (tonna 
ё
ki pul h’isobida), undagi 


63
44-
расм

Ички
структураси
(
таркиби

бўйича
ажралиб
турувчи
оддий
геометрик
шакллар
(
Э
.
Арнбергер
бўйича
).
ishchilar soni, mah’sulotini qaerlarga yuborilishi h’am kwrsatilishi mumkin. Takidlaganimizdek, mayda 
masshtabli mavzuli kartalarda ishlatiladigan belgilar topografik kartalardagi belgilardan shakli, mazmuni 
jih’atidan farq qiladi. 
Belgilar usulida voqea va h’odisalarning geografik wrni, miqdori va sifati 
kwrsatilib, ular geometrik, badiiy, h’arfli va kwrgazmali bwladi. 
Geometrik belgilar
dan sodda 
shakllar (aylana, kvadrat, twrtburchak, 
uchburchak, kub, romb, sektor, para-
llellogram va boshqalar) tanlanadi.
Chizish va esda saqlash h’amda 
taqqoslash oson bwlgani uchun bu usul 
kartografiyada juda keng qwllaniladi. 
Oddiy geometrik belgilar uncha kwp 
emas, ularni turli ranglarga bwyab, 
shtrixlar bilan va ichiga h’ar xil shakllar 
tushirib sonini kwpaytirish mumkin (44- 
rasm). 
Harfli belgilar
. Kartada 
tasvirlanmoqchi bwlgan voqea va 
h’odisalarning nomlarini bosh h’arflari 
ё
ki 
kim
ё
viy belgilari bilan ifodalanadi; 
Foydali qazilmalardan alyuminiy Al, oltin 
Au, kaliy K deb 
ё
ziladi. Lekin h’arfli 
belgilarni kwp ishlatib bwlmaydi, chunki 
h’arflar 
ё
rdamida faqat obektlarning wrni 
aniqlansa h’am, ularning miqdorini 
aniqlab bwlmaydi. Miqdorini aniqlash 
uchun doiraga tushirib tasvirlash 
mumkin. Bu usul kwproq qazilma boyliklar kartalarida foydalaniladi. 


64
Kwrgazmali belgilar voqea va h’odisalarning shakllaridan iborat bwlib, 
karta wqishini ancha osonlashtiradi, lekin bunda geometrik aniqlik uncha 
sezilmaydi. Bu usuldan targ’ibot 
va 
tashviqot kartalarida kwproq 
foydalaniladi. Obektlar 
belgilarda tasvirlansa, obektni 
h’aqiqiy wrni muayyan shaklning 
markazi bwlishi kerak. Lekin 
bazi kartalarda obekt wz 
wrnidan bir oz siljigan h’olatda 
h’am bwladi. Bu usulni geografik 
kartalarda qwllash birmuncha 
murakkabroq. Wrta 
ё
ki oliy yquv 
yurt kartalarini 
ё
xud ilmiy 
malumotnoma tipidagi kartalarni 
tuzishda belgilarning bir xil 
variantlarni ishlatish twg’ri 
emas, chunki obektlarning eng
kichik va eng katta kwrsatkichlar 
orasidagi farq katta bwlsa belgi-
lardan foydalanish qiyinlashadi. 
Voqea va h’odisalar absolyut 
(mutlaq) va nisbiy miqdorda 
tasvirlanadi. Absolyut 
kwrsatkichlar belgining uzunlik, 
maydon va h’ajm wlchamlarida 
berilishi mumkin. Kwrsatkichlar 
uzunlik wlchamida berilsa, uni 
wqish va taqqoslash oson, yani 
wlchagich 
ё
ki chizg’ich bilan 
aniqlab masshtab asosiga 
kwpaytirilsa, kwrsatkichning 
miqdori malum bwladi. Bu usul 
qwllanilganda masshtab asosi 
oldindan belgilanib olinadi, yani 
1000 tonna mah’sulot 1 mm 
uzunlikka teng deyilsa
masshtab asosi 1 mm balandlik 
1000 tonnaga twg’ri keladi deb 
belgilanadi. 
Agar masshtab asosida olingan belgi juda kattalashib h’ududga sig’may 
qolsa, unda maydon wlchami olinadi. Agar bu variant h’am «torlik» qilsa, unda 
kwrsatkichlar uch darajali ildizdan chiqarilib, kub wlchamida berilib, h’ajm orqali 
kwrsatiladi. Qaysi variantdaligidan qati nazar tasvirlana
ё
tgan kwrsatkich 

Download 12,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   112




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish