37
bwlsin. Qarag’anda shah’ri 50
0
parallelda joylashgan. Kartada bu kenglikdagi 10
0
parallel
ё
yning uzunligi 3,6
sm, Er yuzasidagi 10
0
ё
y uzunligi 71 697 000 sm (1-ilovadan olingan). Bu qiymatlar formulaga qwyilsa:
.
см
199158000
1
см
71697000
см
3,6
L
l
m
=
=
=
Norilsk shah’ri 70
0
parallel yaqinida joylashgan bwlib, bu erda 10
0
ё
y uzunligi kartada 2 sm Er yuzasidagi 10
°
ё
y uzunligi 38 187 000 sm (1-ilovadan olingan). Bu qiymatlar formulaga qwyilsa:
см
19093500
1
см
38187000
см
2
L
l
m
=
=
=
bwladi.
Uzunlik xatoligi
μ
(myu) h’amma joyda bir xil bwlmasdan meridian
bwyicha
bwlsa (m) bilan, parallel bwyicha (n). Muayyan
aniqlanishi kerak bwlgan
nuqtadagi eng katta uzunlik xatolik kwrsatkichi lotin alfaviti (
а
) bilan, eng kam
xatolikni (
в
) bilan belgilanadi. Eng katta xatolik va eng kichkina uzunlik
xatoliklarni Bosh ywnalishlar deb yuritiladi.
Kartografik twr bilan ywnalishlar orasidagi burchak xatoligi 90
0
ga farq
qilib, grekcha (
о
) epsilon bilan belgilanadi.
о
=0
0
-90
0
,
Θ
(teta) yani meridian
bilan parallel orasidagi wlchangan burchak 16-rasmda
Θ
=115
0
bwlsa
о
=115
0
-
90
0=
25
0
.
Umumiy burchak xatolik kwrsatkichi
ω
(amego)
bilan belgilanib, kartadagi
burchak xatoligi bilan Er yuzasidagi burchak xatoligi orasidagi farq quyidagi
formula bilan aniqlanadi:
.
2
в
а
в
а
Sm
−
+
=
ω
Maydon xatoligi (
R
) bilan belgilanib, R=
а
•
в
formula bilan aniqlanadi.
Shakl xatoligi
(k
) nuqtadagi eng katta (
a
) va eng kichik (v) uzunlik xatoliklariga bog’liq bwlib,
в
а
к
=
formula bilan aniqlanadi.
Uzunlik xatoligisiz proektsiyalar bwlmaydi.
Lekin burchak va maydon
xatoligisiz proektsiyalar bwladi.
Xulosa qilib aytganda, xatoliklarning vujudga kelishini, globusni
meridianlar bwyicha
tilimlarga bwlib, ekvator chizig’i bwyicha
ё
yganda tilimlar
orasida ochiq joylar h’osil bwlishini kwrish mumkin. Bu xatolik u shimol va
janubga tomon kattalashib boradi. Bu ochiq joylarni «twldirish» natijasida xatolik
paydo bwlishini, globusni parallellar bwyicha h’am tilimlarga bwlib,
tasvirlaganda
h’am ochiq joylar h’osil bwlishini kwrish mumkin. Ularni h’am «twldirish»
natijasida xatolik vujudga keladi. Nih’oyat Er sharining usti tekis bwlmasdan
(globusda tasvirlaganimizdek silliq emas), h’ar xil relef shakllardan: tog’lar,
tekisliklar, chuqur botiqlardan iborat bwlib, ularni tekislikka
ё
yib tasvirlaganda
h’am xatolikka ywl qwyiladi. Bu xatoliklar ekvatorda doira shaklida tasvirlanib,
ekvatordan uzoqlashganda ellipsga aylanishini 16-rasmda kwrish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: