Microsoft Word jahon dinlari услубий doc

Тraditsionalizm  «ortodoksal islom» nomi bilam ham yuritiladi. U o’zbek tilida ilk 

islom ta’limoti, Qur’on va sunnalarda qayd etilgan g’oyalarini asl mohiyatiii saqlab 

qolish, zamon, davr o’garishi bilan ayrim islom aqidalarining ham o’zgarishi 

mumkinligi haqidagi fikrlarni inkor etuvchi ruhoniylar faoliyati bilan bog’liqdir. 

Тraditsionalistlar nuqtai nazaricha, islom dinining aqidalari, olam haqidagi Olloh 

ta’limotn abadiy va mutlaqdir. Zamonda va tarixda bo’ladigan har qanday o’zgarish 

Olloh tomonidan oldindan belgilangan va hukm qilingan bo’lib, barcha narsa va 

hodisalar uning irodasi bilan sodir bo’ladi va mavjuddir. Тraditsionalizm islom dinida 

hurfikrlilik va erkinlik bo’lishiga tish-tirnog’i bilan qarshi chiqadi, islomdagi 

o’zgarishlarni tanqid qiladi. Buning yorqin ko’rinishi XVIII asr oxirlarida paydo 

bo’lgan va xozirgi kunda jahonning qator mintaqalarida ortodoksal islomni targ’ib 

qiluvchi o’ta janggari oqimlardan biri vahhobiylik hisoblanadi.

33

 

Modernizm, ya’ni islom dinini ijtimoiy taraqqiyot, fan va texnika yutuqlari bilan 

uyg’unlashtirishga urinish muayyan darajada mafkuraviy yo’nalish yoki ta’limot 

mavqeiga egadir. Islom modernizmi asosan XIX asrlarda paydo bo’lgan. U islom 

dunyosining ilg’or fikrli ziyolilari tomonidan yaratilgai. Ular G’arbda burjua 

munosabatlarining rivojlanishi ijobiy samara berganligi va fan-texnikaning gurkurab 

rivojlanishiga olib kelganligini ko’rib,  jamiyatlarini xam isloh qilish, shariat qonunlari  

burjua huquqini tiklashni taklif qildilar. Тurkiya XX asrning 20-yillarida Sharq 

mamlakatlari orasida birinchi bo’lib kapitalistik munosabatlar o’rnatgan. Тurkistonda 

bunday urinishlar jadidlar harakatida ko’zga tashlanadi. Jadidlar islom mistik qarashlar 

o’rniga ilm-fanni rivojlantirish milliy taraqqiyot uchun qanchalik zarur ekanligini birinchilar 

qatorida anglab yetganlar.