Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
204
 
 
MUSANNAF (arab. - tanlab olingan, tanlangan) - hadis to‘plamlarining maxsus turi. 
Unda hadislar musnad turidagi to‘plamlardan farq qilgan holda mavzular bo‘yicha 
to‘plangan bo‘ladi. Shuning uchun ma’lum soha yoki mavzuga oid hadisni qidirib topish 
M. to‘plamlarida nisbatan osonroq bo‘lgan. Musnad tarixan ilgariroq, M. esa, keyinroq 
vujudga kelgan. Buxoriy, Muslim, Ibn Moja, Abu Dovud, Termiziy, Nasaiy hadis 
to‘plamlari M. turidagi to‘plamlarning eng mashhurlaridan hisoblanadi 
 
 
MUSLIM (arab. - o‘zini Allohga bag‘ishlagan) - musulmon. M.ning ko‘plik shakli 
(muslimun)ni buzib talaffuz qilinishi tufayli Eronda "musalmon", O’rta Osiyoda 
"musulmon", Rossiyada "basurman" atamalari kelib chiqqan. 
 
 
MUSNAD (arab. - asoslangan, dalillangan, ya’ni isnodga asoslangan) - 1) hadis 
to‘plamlarining ilk turi. M.da musannafdan farq qilgan holda, hadislar ularni bir-biridan 
eshitgan shaxslar silsilasiga asoslangan holda (har bir hadis uni xabar qilgan shaxsning 
ismi bilan bog‘langan holda) joylashtirilgan. Shariatning ilk vakillari - molikiylik va 
hanbaliylik mazhablarining asoschilari Molik ibn Anas va Ibn Hanbalning hadis to‘plamlari 
M. turidagi to‘plamlardir. Musnad 3 xil ma’noda qo‘llaniladi: 
1. Sanadlarning bir-biriga bog‘lanishi. 
2. Kitoblarning nomi, mas., Musnad Ahmad ibn Hanbal. 
3. Umumiy shaklda, hadis roviylarining o‘zidan yuqorisidagilar ham M. deb ataladi. 
 
 
MUSO (as) - Qur’onda nomi tilga olingan payg‘ambarlardan biri. Misr iodshosi (Fir’avn) 
Ramses II davrida tavallud topdi. Rivoyatga ko‘ra, Ramses II folbinlari "Bani Isroil" 
qabilasida bir go‘dak tug‘ilib, u voyaga etgach, podshohning taxtdan ketishiga sabab 
bo‘ladi deb aytganlar. Shunga ko‘ra, Fir’avn amri bilan barcha tug‘ilgan o‘g‘il farzandlar 
qatl etila boshlagan. M. (as)ning onasi Alloh amri bilan uni bir sandiqqa solib, Nsht 
daryosiga tashlaydi. Bu hakda Qur’onda Qasos surasi, 7-11-oyatlarda bayon qilingan. 
Bolani Fir’avnning xotini topib olib tarbiya qildi. Yosh M. (as) bir misrlik bilan urishib uni 
o‘ldirib qo‘yadi va Madyanga qochadi (Qasos surasi 12-51-oyatlar) u yerda uylanadi. 
Ba’zi rivoyatlarda M. (as) Shuayb (as)ning qiziga uylanganligi aytiladi. Bir necha yildan 
so‘ng Misrga qaytadi. Yo‘lda qorong‘ida adashib qolib, olov ko‘rinayotgan joyga 
yaqinlashadi. Bu yerda Alloh nidosini eshitadi va u payg‘ambarlikka ixtiyor etiladi. Unga 
yolg‘iz Allohga ibodat qilib, Fir’avn va uning xalqini iymonga da’vat etish buyuriladi. M. 
(as)ga birodari Xorun yordamchi qilib beriladi. Misrga qaytib kelgan M. (as) zolim 
Fir’avnni hidoyatga chaqirib, pand-nasihatlar qiladi. Biroq, Fir’avn va atrofidagilar M. (as) 
so‘zlarining rostligi, haqiqatan ham payg‘ambar ekaniga ishonmaydilar. M. (as)ning 
qo‘lidagi tayoqning ilonga aylanishi, cho‘ntagidan qo‘lini chiqarganda, oyna kabi yaltirab 
ko‘zlarni qamashtirishi kabi mo’jizalarini shunchaki "sehr" deb hisoblaydilar (A’rof surasi 
106-126- oyatlar). Fir’avn M. (as)ning qavmi bo‘lmish "Bani Isroil"ga nisbatan tazyiqni 
kuchaytiradi. Shunda Alloh Misrga turli ofatlar yubordi. M. (as) o‘z qavmi bilan yurtni 
yashirincha tark etib, Falastin tomon ketadi. Fir’avn ularning izidan tushadi, lekin 
qo‘shinlarini Qizil dengiz yutib yuboradi (Yunus surasi 90-92-oyatlar). M. (as) 
Muhammad(sav)ning o‘tmishdoshi bo‘lgan haqiqiy payg‘ambar sifatida ulug‘lanadi. Unga 

---

Islom Ensiklopediyasi 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
205
Tavrot kitobi nozil etilgan. Biroq yahudiylar, bu kitobdagi ma’lumotlarni, nasihatlarni 
buzgan, deb nakd qilinadi. M. (as) Nabu tog‘iga borib, o‘sha yerda vafot etgan.  
 
 
MUSTAKRAH (arab. noloyiq, nomaqbul hisoblangan) - uni qilgandan ko‘ra qilmagani 
yaxshiroq bo‘lgan amallar. Taomni katta-katta yeyish, ko‘chada ovqatlanish, baland 
ovozda kekirish, uvlab esnash kabilar M.ga kiradi.  
 
 
MUSTAHAB (arab. - sevilgan, yoqtirilgan) - shar’iy amal; uni bajargan kishi savobli 
bo‘ladi, bajarmagan kishi gunohkor bo‘lmaydi. Shar’iy hukmlar kitoblarida mo‘min-
musulmonlar qilipshari ma’qul bo‘lgan o‘nlab M. amallar (nafl namozlarini o‘qish, nafl 
ro‘zasini tutish, sadaqalar berib yurish, turmushda oddiy odob qoidalariga rioya etish, 
atrofdagi odamlar uchun turli foydali ishlar 
qilish va h. k.) ko‘rsatib o‘tilgan.