Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
MAHSHAR (arab. - to‘planish, yig‘ilish joyi) - sunniylikdagi oxirat va shialikdagi ma’od 
aqidasi bilan bog‘liq tasavvur. Islom an’anasida dunyo tugagach (q. Oxirat), insonlar 
tirilib, o‘rnidan turib (q. Qiyomat) to‘planadigan va so‘roq qilinadigan kun, deb tasavvur 
etiladi. Shundan M. kuni oxirat kuni yoki qiyomat kuni mazmunida tushuniladi.  
 
 
MEROS (sinonimlari irs, virasa, virs, tarika, turas) - mol-mulk, huquq va majburiyatlar 
egasi vafot etishi bilan ularning boshqa shaxs ixtiyoriga o‘tishi. M.ning barcha majmuasi, 
jumladan meros bo‘yicha o‘tadigan narsalarni belgilash, merosxo‘rlarni ko‘rsatish, uni 
olish va taqsimlash tartibi asosan johiliyat davridagi Arabiston o‘troq aholisining huquqiy 
me’yorlaridan olingan va Qur’onda tasdiqlangan. M. ilm al-faroidning alohida huquqiy 
sohasi hisoblanadi. M. tushunchasiga o‘lganning mulkini olishdan tashqari uning 
qarzlarini to‘lash, uvdan qolgan majburiyatlarni bajarish, vasiyatini ijro etish, o‘lgan kishi 
oilasini o‘z qaramog‘iga yoki vasiyligiga olish va b. kiradi. Merosxo‘rlar o‘rtasida qolgan 
mulkning kamida uchdan ikki qismi taqsimlanadi, vasiyat bo‘yicha esa, ko‘pi bilan 

---

Islom Ensiklopediyasi 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
192
uchdan biridan mahrum etish mumkin. Marhumning M. olish huquqiga ega bo‘lgan 
qarindoshlari uch toifaga bo‘linadi: a) 1-darajadagi eng yaqin qarindoshlar: ota-onasi, 
xotinlari, farzandlari; b) 2-darajadagi qarindoshlar: bobolar va buvilar, aka-uka va opa-
singillar, nabiralar; v) 3-darajadagi qarindoshlar: amaki, tog‘a va amma-xolalar, 
ammavachcha, amakivachcha, xolavachchalar. Bunda qondosh va o‘gay qarindoshlar 
o‘zaro teng huquqqa ega, boqib olingan bolalar qondoshlar bilan teng deb belgilanadi. 2-
darajadagi qarindoshlar 1-darajadagi qarindoshlar yo‘q bo‘lsa, M.ga ega bo‘lishlari 
mumkin, 3-darajadagi qarindoshlar agarda 1- va 2-darajadaga qarindoshlar yo‘q bo‘lsa, 
M.ga ega chiqishlari mumkin. 
M. taqsimlanish paytida, bu jarayon boshlanishidan avval vafot etgan shaxsning 
mulkidan u ijaraga olgan, shartnomaga ko‘ra uning ixtiyorida bo‘lgan barcha narsalar 
ajratib qo‘yiladi, qarzlar to‘lanadi, xotinlarga mahr ajratiladi, xo‘jayini vafot etgach, ozod 
qilinishga va’da berilgan qullar ozod etiladi. So‘ngra barcha qolgan mol-mulk baholanadi 
va undan vasiyat bo‘yicha mahrum etilgan qism ajratiladi; faqat shundan so‘nggina u 
merosxo‘rlar o‘rtasida ularning ulushiga qarab taqsimlanadi.