Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
3
Kimda-kim dalillarsiz uni qul deb da’vo qilsa, u qabul qilinmaydi. Biroq qulning islom 
diniga kirishi, uning o‘z-o‘zidan erkin, ozod bo‘lganini bildirmaydi. Qonun 
merosxo‘rlarning manfaatidan kelib chiqqan holda, vasiyatnomada qullarni, 1/3 
qismidan ortig‘ini ozod etilishiga ruhsat etmagan. Cho‘ri bilan turmush qurish - unga 
egalik qilishning shakllaridan biri. Agar tug‘ilgan farzand xojadan bo‘lsa (xoja uni o‘ziniki 
deb tan olsa) cho‘ri umm valad ("go‘dak onasi")ga aylanadi va ayrim imtiyozlarga ega 
bo‘ladi. Agar xojaning ozod xotini bo‘lmasa u cho‘riga uylanishi mumkin bo‘lgan, cho‘ri 
esa, ozod ayolga nisbatan yarim huquqqa ega bo‘la olgan. Uning farzandlari erkin 
hisoblangan, ya’ni bolalar otaga merosxo‘r bo‘lganlar. Shuning uchun cho‘ridan 
tarqalganlik shaxsning sha’niga dog‘ tushirmagan. Ko‘pchilik xalifalar (mas., Horun ar-
Rashid) cho‘rilarning farzandlari bo‘lishgan. Qullar xojalarining roziligi bilan oila qurish 
huquqiga ega bo‘lganlar, bu hatto Qur’onda ham tavsiya etilgan. Ajralish uchun xojaning 
roziligini olish shart emas, hatto xoja o‘z qullarining nikohini bekor qilishga haqqi 
bo‘lmagan. Diniy jihatdan musulmon-qul erkin musulmonlar bilan teng deb bilingan, 
biroq juma namozida bo‘lish hamda zakot to‘lash va sadaqa berish uning uchun 
majburiy hisoblanmagan. Bordi-yu, namoz paytida erkin musulmon bo‘lmasa, qul 
imomlikka xam o‘tishi mumkin bo‘lgan, lekin mustaqillikni talab etuvchi bironta ham 
diniy mansablarni (qozi, muhtasib, maosh oluvchi imom) unga topshirish mumkin 
bo‘lmagan. Islom davlatlarida qulchilik 20-a. o‘rtalarigacha saqlanib kelgan. Jazoirda - 
1848 y., O’rta Osiyoda 1865-73 y.larda rasman, amalda esa 20-a. 1-choragida, 
Afg‘oniston, Eron, Iroqda- 1923-29 y.larda, Saudiya Arabistonida - 20-a.ning 70-y.larida 
bekor qilingan. 
 
 
ABDI BERUN, Xoja Abdi Berun, Sayid Abdi ibn Ya’kub ibn Sa’id ibn Usmon ibn Affon (9-
a.) - Muhammad (sav)ning (qizlari Ruqiya tomondan) avlodi. Abdi nomli arab 
qabilasidan. A.b.ning bobosi (Sa’id ibn Usmon) Movarounnahrni fath etishda 
qatnashgan. A.b. Samarqand qozisi bo‘lgan. Qabri shahar tashqarisida bo‘lganligi uchun 
shunday atalgan. 
 
 
ABDI DARUN, Xoja Abdi darun, Abd al-Mu’iziddin ibn Muhammad Ya’qub ibn 
Muhammad Abdi ibn Usmon ibn Affon (9-a.) - Muhammad (sav)ning (qizlari Ruqiya 
tomondan) avlodi. Abdi berunning o‘g‘li. Laqabi Xojai Ganjravon. Qabri Samarqand sh. 
ichida bo‘lgani uchun shunday atalgan. A.d. Samarqand qozisi bo‘lgan, nihoyatda 
adolatli, to‘g‘riligi bilan shuhrat qozongan. Uning qabri muqaddas ziyoratgohlardan 
sanaladi.