Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

IBN TUMART, Muhammmad ibn Abdurahmon (1078 yoxud 1081-1130) - Shim. 
Afrikadagi al-"Muvahhidun" harakati rahbari va sulolasi asoschisi. Susa (Jan. 
Marokash)da tug‘ilgan. Ko‘pgana muarrixlar uning shajarasini Ali ibn Abu Tolib (kv)ga 
bog‘laydilar, biroq Ibn Xaldun uni barbarlardan hisoblaydi. 1106 y. I.T. Qurtubaga kelib 
fiqh bilan mashg‘ul bo‘lgan, 1108 y. Iskandariyada mashg‘ulotini davom ettirgan, bir 
muncha vaqt Bag‘dodda tahsil olgan. Sharkda I.T. ash’ariylarning izchil izdoshi bo‘lgan, 
hadislarga tayanmay mustaqil hukm chiqarishga qarshi chiqqan. Dinni poklash, uning 
asl, ilk manbalariga qaytish (usul) haqidagi va’zlari natijasida uni Bijayndan quvg‘in 
qilishgan. 1120 y. Marokashda al-Muvahhidun amiri Ali ibn Yusuf (1106) I.T. bilan 
mahalliy ulamolar o‘rtasida munozara uyushtirgan. Ulamolarning I.T. qarashlariga 
bo‘lgan noroziligi shu qadar bo‘lgan-ki, u hibsga olinishdan zo‘rg‘a qutilib qolgan. 
Shundan e’tiboran I.T. dinni poklash shiori ostida "al-Muvahhidun"ga qarshi ochiqtsan-
ochiq siyosiy qarshi chiqqan (11-a. o‘rtasi - 1147). Uni ko‘plab barbar qabilalari qo‘llab-
quvvatlashgan. Uch yillik urushdan so‘ng u Nfis daryosining yuqori oqimidagi tog‘li 
Tinmalal qal’asi (Marokashdan 75 km jan.da)da o‘rnashib olgan. U har tomondan 
Muhammad (sav)ga o‘xshashga da’vo qilgan. Tinmalalga ko‘chishni hijrat, yaqin 
safdoshlarini - ashoblar deb atagan va b. O’zini gunohlardan xoli imom va Mahdiy deb 
atagan. 1130 y. Marrokashni 6 kun muvaffaqiyatsiz qamal qilgach, I.T. qo‘shini tor-mor 
keltirilgan, bir ozdan so‘ng o‘zi ham vafot etgan. Uning vafot etganini yaqin do‘sti va 
yordamchisi Abdulmo‘min harakatga rahbarlikni o‘z qo‘liga olgunga qadar (1132 y.) 
yashirishgan. I.T.ning Tinmalaldagi qabri 16-a.gacha ziyoratgoh bo‘lgan.  
 
 
IBN FARID, Sharafiddin Umar ibn Ali Abu Hafs (yoxud Abul Qosim) al-Misriy as-Sa’diy 
(1181-1235) - yirik arab mutasavvif shoiri. Qohirada, Xama sh. (Suriya)dan bo‘lgan 
mol-mulkni taqsimlash bo‘yicha vakil (farid) oilasida tug‘ilgan, laqabi - Ibn al-Farid 
shundan. Yoshligidan otasi diniy ilmlarni o‘rgatgan. Ibn Asokir va al-Munziriydan hadis 
ilmidan saboq olgan. O’smirlik chog‘idanoq I.F. odamlardan xoli bo‘lib yashashni 
yoqtirgan, otasining roziligi bilan al-Muqattam tog‘iga borib uzoq vaqt yolg‘izlikda 
yashagan. 15 yilga yaqin Hijozda yashab, aksariyat asarlarini o‘sha yerda yozgan. 
Qohiraga qaytgan I.F. valiy sifatida kutib olingan. I.F. al-Azhar masjididan qo‘nim 
topgan, uni boylar va kambag‘allar ziyorat qilishgan. I.F, vafotidan so‘ng uning al-
Muqattam tog‘idagi qabri ziyoratgohga aylangan. 
I.F. tasavvufga oid 2 mashhur qasida - "al-Xamriya" va "Nazm as-suluk" (uni ko‘pincha 
"at-Ta’iya al-Kubro" deb atashadi) muallifi bo‘lgan. 
 
 

---

Islom Ensiklopediyasi