Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
76
- E -
 
 
ESHON (forscha: ular) - so’fiylik oqimlarida diniy rahnamolar unvoni. Odatda, E.lar 
darvishlik, so’fiylik oqimlarining biriga mansub bo‘lgan. Ismoiliylar firqasi dindorlar 
jamoasining rahbari ham E. deb atalgan. Urta asrlarda so’fiy rahnamolariga murojaat 
qilishda ularning ismlari o‘rnida E., ba’zan "pir" so‘zlari qo‘shib ishlatilgan. E.larga 
muriddarni so’fiylik yo‘liga o‘rgatuvchi (murshid), bemorlar dardiga shifo beruvchi, 
kelajakni oldindan aytuvchi sifatida qarab kelingan. 
 
 
ESHON BOBOXON ibn Abdulmajidxon (1860-1957) - mufti, shayx. Ziyovuddinxon ibn 
Eshon Boboxonning otasi. Toshkentda ruhoniy oilasida tug‘ilgan. Dastlabki ilmni bobosi 
shayx ul-islom Ayubxon ibn Yunusxondan, uning otasi Abdulla ibn Burhon Eshondan 
olgan. Keyin Buxoroda Mir Arab madrasasida tahsil ko‘rgan. Aqoid, fiqh, tafsir va hadis 
bilimlarini chuqur egallagan va naqshbandiylik tariqatining namoyandasi sifatida 
tanilgan. Urta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy boshqarmasi tashkilotchilaridan 
biri va uning birinchi raisi, muftiy (1943-57). Diniy boshqarmaning tashkil etilishi 
mintaqadagi mayda va tarqoq musulmon jamoalarini yagona diniy markazga 
birlashishiga imkon berdi. E.B. boshqarma rahbari sifatida dindorlarning talab va 
ehtiyojlarini hisobga olish bilan birga boshqarma faoliyatini fashizmni tor-mor etish 
uchun frontga har tomonlama yordam ko‘rsatish, xalqaro tinchlikni himoya qilish 
ishlariga yo‘naltirdi. E.B. Toshkentdagi Qaffol Shoshiy maqbarasi hovlisiga dafn qilingan. 
 
 
E’TIKOF - Qur’on va sunnat ila sobit bo‘lgan shar’iy amal. Zuhriyning xabar berishicha, 
Rasululloh (sav) to vafot etgunlaricha E.ni tark etmaganlar. Imom Abu Hanifa, Elarning 
eng ozi bir kun desa, imom Abu Yusuf, uning eng ko‘pi bir kun degan. Imom Muhammad 
fikriga ko‘ra esa, bir soat o‘tirilsa ham, E. hosil bo‘ladi. E. masjidda qilinadi. Faqat tabiiy 
hojatlarini qondirish - tahorat, g‘usl uchun yoki juma namoziga borish uchungina masjid 
tark etiladi. Hojatdan ortiqcha bir soat ushlanib qolsa, E. buziladi. Mu’takif masjidda 
uxlaydi, ovqatlanadi, ehtiyojiga zarur narsalarnigina savdo qiladi. E. payti faqat uxroviy 
(oxiratga oid), xayrli so‘zlarni gapiradi. Ko‘p kunlik E.da kechalari ham masjidda qoladi. 
Bir kunlik niyat qilinsa, tong otmasdan kirib, kun botgach chiqadi. 2 yoki undan ortiq 
kunlik E. uchun kishi masjidga quyosh botishidan oldin kirishi va niyatdagi muddat 
tugagach, quyosh botganidan so‘ng masjiddan chiqishi kerak.  
 
 
E’TIQOD - Allohning kalomi haqiqiy ekanligiga astoydil ishonish, imonning 3 
unsurlaridan biri. E.ning sinonimi sifatida turli aqidaviy maktablar tasdiq, aqida, akd 
terminlarini ishlatganlar. Mazmuni jihatdan E.ga eng yaqin turadigani tasdiq (bi-l-qalb) 
bo‘lib, Alloh va Uning Qur’on orqali yetkazgan so‘zlari haqiqiy ekanini chin qalbdan e’tirof 
etishdir. Ular o‘rtasidaga farq atigi shundaki, tasdiq Allohning so‘zlari haqiqiy va 
ishonchli ekanligani ichki mulohaza bilan anglash, E. bo‘lsa mana shunga qo‘shilish, 
unga qalbdan imon keltirishdir. 
 
 
EHROM (arab. - chegaralanish, ibodat holatiga o‘tish) - 1) musulmonlarning katta va 
kichik haj qilish (haj va umra) vaqtidagi alohida kiyimi. E. - hajni dili bilan niyat qilish, 

---

Islom Ensiklopediyasi 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
77
haromdan muhofazalanish degani, ehromdagi kishi "muhrim" deb ataladi. Muhrim 
odobdan tashqari so‘z so‘zlash, xotini bilan yaqinlik qilish, gunoh ishlarga qo‘l urish, bir-
biri bilan qichqirishib g‘ijillashishdan saqlanishi lozim. Muhrim kishi quruq yerlardagi 
hayvonni o‘ldirmaydi, tikilgan libos kiymaydi, oyog‘iga mahsi, etik, paypoq kiymaydi, 
yuzini, boshini biror narsa bilan to‘smaydi, xushbo‘y narsa surtmaydi, tirnoq, soch, 
mo‘ylarini olmaydi. Agar bu qoidalardan birortasini buzsa, hayvon so‘yib yoki sadaqa 
qilib kafforat to‘laydi. 2) E. holatiga kirganlar tanaga o‘raydigan mato. E. 2 bo‘lak (izor 
va rido) bo‘lib, biri bilan chap yelkani, 2-si bilan beldan pastni o‘raladi. Hojilar haj 
kunlarida muqaddas joy (Makkadagi Ka’ba)ga kirish uchun E.ga o‘raladi. E. haj ibodatini 
ko‘rsatilgan tartibda mukammal bajargandan so‘ng yechiladi. 
 
 
EHSON ("astoydillik", "vijdonlilik", "samimiylik") - Qur’onda diniy majburiyatlarni 
o‘tashdagi samimiylik, riyokorlikning ziddi. Umar ibn Xattob (ra)dan keltirilgan 
hadislardan birida aytilishicha: "Ehson - rabbingga xuddi Uni ko‘rib turgandek, ibodat 
qilishingdir. Agar sen Uni ko‘rmagan taqdiringda ham, U seni ko‘rib turadi". Al-Razoliy E. 
terminini "adl - adolat" so‘zi bilan birga ko‘llaganki, bular birgalikda "adolat va vijdon" 
mazmunini kasb etgan. E.aqidaviy tushuncha sifatida islom va imon tushunchalari bilan 
bir qatorda umumiy "din" tushunchasini tashkil qiladi, bunda E. deganda barcha diniy 
aqidalarni to‘liq, shak-shubhasiz va qayta talqinsiz qabul qilishni bildiradi, ya’ni uning 
barcha ko‘rsatmalariga chuqur sadoqatni anglatadi. E. tushunchasidan dindorning 
nomlaridan biri - muhsin kelib chiqqan. Kundalik istiloxda E. termini ixlos - qalbi tozalik, 
fikr va xatti-harakatlarida samimiylikning sinonimidir. Shogirdning ustoziga bo‘lgan 
izzat-ikromi va ustozning barcha o‘gitlariga so‘zsiz amal qilishi ham E. deb ataladi. 
Tasavvufda E. - e’tiqodning oliy bosqichi bo‘lib, undan keyin imon, so‘ng islom turadi, bu 
shariat - tariqat - haqiqat tushunchalariga mos keladi. E. odatda tasavvuf bilan aynan 
hisoblangan.