Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
A’LAM (arab. - bilag‘on, eng olim) - diniy-huquqiy masalalar yuzasidan fikr beruvchi 
diniy amaldor. Odatda, muftilar tuzgan fatvo A. muhr bosgach, kuchga kirgan va qozilar 
o‘sha hujjat asosida hukm chiqargan. Buxoro xonligi davrida har bir qozi yonida A. 
mansabi bo‘lgan. 
 
 
A’ROF (arab. to‘siqlar) - islom manbalarida, xususan, Qur’onda ta’riflangan jannat bilan 
do‘zax o‘rtasidagi balandlik joy - devorto‘siq. O’zbek tilida A. o‘rnida odatda Arasot 
istilohi ishlatiladi. Islom aqidasiga ko‘ra, qiyomat kuni jannatga ham, do‘zaxga ham 
tushmay o‘rtada qoladigan odamlar A.da turadilar. Ular jannatda rohat qilayotganlarni 
ham, do‘zahda azob tortayotganlarni ham ko‘rib turadilar, ularni tanib, ular bilan 
suhbatlashadilar. Ba’zi rivoyatlarda A. ustidan bog‘lar unib, anhorlar oqib turadi, 
deyiladi. Demak, uning qalinligi ham hiylagina bo‘lgan. A.dagi odamlar kimlar ekanligi 
haqida ulamolar o‘rtasida ikki xil fikr mavjud. Birinchisi: ular yaxshilik va yomonliklari 
teng kelib, na jannatga, na do‘zaxga hukm bo‘lmay qolgan kishilar. Ikkinchisi, o‘z 
qavmiga payg‘ambarlarning haq da’vatlarini yetkazib, ularni yaxshilikka boshlagan 
da’vatchilar, ulamolar va shuhadolardir. Ma’lum muddatdan so‘ng Alloh taolo A. ahliga 
jannatga kirishlikni amr etadi va ular bihishtdan o‘z maqomlariga yarasha joy oladilar. 
Qur’onning 7-surasi A. deb nomlangan.  
 
 
AQD (sinonimlari ijob, qabul, qubul, sig‘a) - bitim, shartnoma. Islomdagi A. me’yorlari 
johiliyat va Rim-Vizantiya huquqiy tasavvurlariga borib taqaladi. Qur’oni karimda A. -
qasam bilan mustahkamlangan bitim. Fiqhda A. - o‘zaro majburiyatlar haqidagi ikki yoki 
ko‘p tomonlama shartnoma bo‘lib, shartnomaning mavzui faqat mavjud buyum va 
munosabatlar bo‘lishi, unga kelishuvchi tomonlarning huquqi qo‘llanilishi lozim. Islomda 
bitimga doir munosabatlarning yagona nazariyasi ishlab chiqilmagan, shu tufayli bitim 
turlari va shakllari hamda ularning kafolatlari turli guruhga mansub fiqhshunoslar va 
ayrim faqihlar ta’biri bo‘yicha bir-biriga mos kelmaydi. Biroq ularning aksariyati A.ni to‘rt 
katta guruhga jamlaydi: hokimiyat, vasiylik, himoyalash, rahnamolik A.i va b.; biror 
narsani sotish, hadya etish, meros qoldirish, yon bosish va b. yo‘l bilan mulkka bo‘lgan 
huquqni to‘liq topshirganlik haqidagi A.; ijara, topshirish, vakolat berish, saqlash, 
garovga berish va b. yo‘l bilan u yoki bu narsaga vaqtinchalik egalik qilish huquqini 
topshirish haqidagi A.; hamkorlik, ish yuzasidan topshiriq berish, ish yuzasidan sheriklik 
va b. haqidagi A. Har qanday aqli raso inson ijtimoiy mavqeidan va qaysi dinga 
mansubligidan qat’i nazar A. tuzish huquqiga ega. Lekin, ko‘pchilik faqihlarning fikricha 
o‘zaro qasam ichib kafolat beriladigan holatlarda musulmonlar bilan g‘ayridinlar o‘rtasida 
A. mumkin emas. Boshqa bir faqihlar buni mumkin deb hisoblaydilar, lekin bunda A. 
tuzish tartibi alohida bo‘lishi lozim. Balog‘at yoshiga yetmaganlar va aqli norasolar 
cheklangan, ma’lum hollardagina A. huquqiga ega (mas., xayriya maqsadida hadya 
qilish). A. tuzish vaqtida tomonlar uning shartlari va bu shartlar buzilgan holda 
beriladigan kafolatlar haqida to‘liq xabardor qilinishlari lozim. A.ni rasmiylashtirish tartibi 
mahalliy urf-odatlar va tayin sharoitlarga bog‘liq. Agarda qaysi bir shaxs xuddi A. 
tuzilgandek harakat qilsa va unga e’tiroz bo‘lmasa (vasiylik berish, ijara va b.) A. o‘tgan 

---

Islom Ensiklopediyasi