so‘zlaring sabab bo‘ldi. Nega uni bo‘ri yeb ketishidan qo‘rqding-u, Menga umid bog‘lamading?
Ihyou ulumid-din. Tavba kitobi. Imom G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси
62
— Yo‘q, bilmayman? — dedi Yoqub alayhissalom.
— Chunki, sen Mendan: "Shoyadki, Alloh ularning barchalarini (Yusuf, Binyamin va katta
o‘gillarimni) bag‘rimga qaytarsa" (Yusuf surasi, 83), deb umid qilding.
Bunga o‘xshash hikoyatlar juda ko‘p. Ularning Qur’on va xabarlarda vorid bo‘lishi bejiz emas. Biz
bu voqealarga jiddiy e’tibor qilmog‘imiz, ulardan ibratlanmogimiz lozim. Axir, payg‘ambarlar (ularga
Allohning salomi bo‘lsin) kichik gunohlari uchun shunchalik uqubatlarga solingan ekan, katta
gunohlarga botgan bizning ahvolimiz qanday bo‘ladi?! Ha, jazoning oxiratga qoldirilmasdan, shu
dunyoda berilishi payg‘ambarlarning saodatidir! Badbaxt kimsalarga esa, gunohlari yanada ziyoda
bo‘lishi uchun muhlat beriladi. Ular bu dunyoda go‘yo baxtli, shodmon hayot kechiradilar-u, aslida,
gunohga chuqurroq botib, o‘zlarini do‘zaxga o‘tin qilish uchun hozirlaydilar.
Demak, oxirat azobining og‘ir va shiddatli ekanini eslatish ham gunohdan tiyilmaslik dardiga
davodir, tavbaga olib keluvchi sabablardandir.
Gunohlarni tark etishga undashning uchinchi yo‘li, bu — dunyoda gunohlar uchun beriladigan
jazoning tez kelishini insonlar zehnida qaror toptirish. Chunki, banda musibatga yo‘liqar ekan, albatta,
bu uning biror jinoyatiga jazodir. Ko‘pincha, inson o‘zining haddan ortiq nodonligi tufayli oxirat ishiga
yengil qaraydi, bu dunyodagi jazodan ko‘proq qo‘rqadi. Demak, insondagi mana shu xususiyatdan
kelib chiqqan holda uni tavba tomon burish Dovud va Sulaymon payg‘ambarlar (ularga Allohning
salomi bo‘lsin) qissalarida hikoya etilgani kabi, gunohi tufayli bandaning rizqi tang qilinsa, ba’zan
qalblardan joy olgan martabasini yo‘qotishi, dushmanlari uni egallab olishi mumkin. Rasululloh
sollallohu alayhi vasallam deydllar: "Banda sodir etgan gunohi tufayli yutuqdan mahrum bo‘ladi" (Ibi
Moja, Hakim rivoyati).
Ibn Mas’ud roziyallohu anhu deydi: "Mei shunday o’yga keldimki, albatta, banda sodir etgan
gunohi tufayli ilmni unutadi". Ibn Mas’udning bu gapi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning: "Kim
bir gunoh qilsa, aql undan ajraladi va hech qachon qaytmaydi", degan so‘zlari ma’nosiga yaqin.
Salaflardan biri deydi: "La’nat yuzning qaroligi emas. La’nat moldagi nuqson ham emas. Balki,
haqiqiy la’nat bir gunohdan shunga o‘xshash yoki undan ham yomonroq boshqa bir gunohga
o‘tishdir".
Naqadar to‘g‘ri aytilgan gap! Haqiqatan ham la’nat rahmat dargohidan quvilish, tavfiq rizqidan
mahrum bo‘lishdir. Bu esa, eng katta mahrumlik. Tasavvur qil: sodir etilgan bitta gunoh insonni
ikkinchi gunohga chorlaydi. Shu tariqa gunohlar ko‘payib boradi. Darabsanki, banda gunohlari tufayli
foydali rizqdan gunohlardan to‘xtashga sabab bo‘luvchi olim va solihlar majlisidan mahrum bo‘ladi.
Solih kishilarning nafratiga sazovor bo‘lgani uchun Alloh ham undan nafratlanadi.
Hikoya qilinadi: "Oriflardan biri balchiq yo‘lda ehtiyot bo‘lib, to‘nining etagini yig‘ishtirib
ketayotgan edi. Qo‘qqisdan oyog‘i toyib yiqildi. Keyin o‘rnidan turdi va to‘gri balchiqning o‘rtasidan
yurib ketdi, so‘ng yig‘lab, "Mening‘ bu holatim doimo gunohlardan saqlanib, kutilmaganda bir yo ikkita
gunohni sodir etib, keyin gunohlar deng‘iziga sho‘ng‘ig‘an bandaning‘ ahvoliga o‘xshaydi", - dedi. Bu
voqea g‘unohning jazosi boshqa gunohg‘a tortilish bilan ham hosil bo‘lishiga ishoradir. Shuniig uchun
Fuzayl aytadi: "Zamonning evrilishldan, do‘stlarning bevafoligidan qilayotgan shikoyating
gunohlaringning seng‘a qoldirgan merosidir".
O’tganlardan biri aytgan ekan: "Eshagimning qaysarligini gunohimga jazo deb bilaman".
Yana biri degan: "Uyimdagi sichqonlar gunohimga jazodir".
Shomlik so‘fiylardan biri hikoya qiladi: "Bir kuni ketayotib, chiroyli nasroniy bolaga ko‘zim tushdi.
To‘xtab, unga ajablanib qarab turgan edim, yonimdan damashqlik Ibn Jalo o‘tib qoldi. U mening‘
qo‘limdan tortdi, sal xijolat bo‘ldim. Keyin dedim: "Ey Abu Abdulloh! Subhonalloh! Shunday chiroyli
yuz, shunday mukammal san’atning qanday qilib jahannam uchun yaratilg‘aniga ajablanyapman?"
Shunda Ibn Jalo qo‘limni siqib, - dedi: "Bu ishingning jazosini sal keyinroq, albatta, ko‘rasan".
Darhaqiqat, o‘ttiz yildan so‘ng‘ bu qilmishimning jazosini oldim".
Abu Sulaymon Doroniy deydi: "Ihtilom ham jazodir". Yana aytadi: "Kishi gunohi tufayligina
jamoat namozini o‘tkazib yuboradi".
Xabarda keladi: "Zamondan nolishingizning sababi amallaringizning buzilganidir" (Bayhaqiy
rivoyati).
Yana aytiladi: "Alloh taolo deydi: "Agar banda shahvatini toatimdan yuqori qo‘ysa, unga
