|
«Men jin va insni faqat O’zimga ibodat qilishlari uchungina yaratdim»
(Vaz-
zoriyot surasi, 56-oyat).
Har bir a’zoda bir foyda bor. Qalbning foydasi esa hikmat va ma’rifatdir. Odam uchun
nafsning xususiyati chorva hayvonlaridan ajratib turishidir. Chunki inson hayvondan
yeyish, jimo’ qilish, ko‘ra olish va boshqa narsalarga bo‘lgan imkoni bilangina ajrab
turmaydi. Balki narsalarni aslidagidek bilishi bilan ajrab turadi.
Narsalarning asli va ularni bor qiluvchi, ixtiro qiluvchi Alloh azza va jalladir. U shunday
Zotki, narsalarni yaratgandir. Agar inson har bir narsani tanisa-yu, lekin Alloh azza va
jallani tanimasa, u go‘yo hech narsani tanimabdi. Tanishning belgisi sevishdir. Kim Alloh
taoloni tanisa, Uni sevadi. Sevgining belgisi esa dunyo va boshqa suyukli narsalarni
Undan ustun qo‘ymaslikdir. Alloh taolo aytadi:
Ihyou ulumid-din (Qalb kitobi). Abu Homid G’azzoliy
www.ziyouz.com
kutubxonasi
95
«(Ey Muhammad alayhissalom), ayting, agar ota-onalaringiz, bolalaringiz, aka-
ukalaringiz, juftlaringiz, qarindosh-urug‘laringiz va kasb qilib topgan mol-
dunyolaringiz, kasod bo‘lib qolishidan qo‘rqadigan tijoratlaringiz hamda yaxshi
ko‘radigan uy-joylaringiz sizga Allohdan, Uning payg‘ambaridan va Uning
yo‘lida jihod qilishdan suyukliroq bo‘lsa, u holda to Alloh O’z amrini (ya’ni,
azobini) keltirgunicha kutib turaveringlar. (Zero) Alloh bunday itoatsiz qavmni
hidoyat qilmas»
(Tavba surasi, 24-oyat).
Qay bir insonda Allohdan ko‘ra suyukliroq narsa bo‘lsa, uning qalbi kasaldir. Bu
oshqozonga o‘xshaydi. Har bir oshqozonga non va suvdan ko‘ra loy suyumliroq bo‘lib
qolsa yoki uning non va suvga bo‘lgan ishtahasi yo‘q bo‘lib qolsa, u oshqozon kasal,
bular kasallik alomatlaridir. Shundan bilinib turibdiki, qalblardan Alloh xohlaganigina
sog‘lom, qolganlari esa kasaldir. Lekin kasallar orasida egasi bilmaydiganlari ham bor.
Qalb kasalligi ham qalb egasi bilmaydigan kasalliklardandir. Shuning uchun egasi
xastalikdan g‘ofil qoladi. Garchi uni bilsa ham, davolanish mashaqqatiga sabr qilishi qiyin
bo‘ladi, chunki uning davosi shahvatlarga qarshi chiqishdir. Bu esa jonni sug‘urish
demakdir. Agar u nafsida shunga sabr qilish quvvatini topsa ham, uni davolaydigan
o‘tkir tabib topolmaydi. Chunki tabiblar ulamolardir. Ularni ham o‘sha kasallik egallagan.
Bemor tabib o‘zini davolashga juda kam e’tibor beradi. Shuning uchun dard davosiz
bo‘lib qoladi. Kasallik surunkali davom etadi. Vaholanki, bu ilmni o‘zi dars qilib o‘rgangan
va (lekin) qalblarning tabobatini, uning kasal bo‘lishini butkul inkor etgan edi. Dunyo
muhabbatida zohiran ibodat ko‘ringan, botinan esa odat va riyokorlik bo‘lgan amallarni
qilish bilan xalqqa yuzlangan edi. Mana shular asl kasalliklar alomatidir.
Ammo muolajadan keyin uning sog‘liqqa qaytish belgilari tabibning davolayotgan
kasalligiga qarashidir. Agar halok etuvchi va Alloh taolodan uzoq qiluvchi baxillik
kasalligini davolayotgan bo‘lsa, uning davosi molni sarflash va uni infoq qilish bilan
bo‘ladi. Lekin u goho molini isrof qiluvchiga aylanish chegarasiga yetguncha sarflab
yuboradi. Isrof ham yana bir kasallik hisoblanadi. U kishi go‘yo sovuqlikni issiqlik bilan
davolab, hatto issiqlig‘i ko‘payib ketgan kishiga o‘xshaydi. Bu ham bir kasallikdir. Balki
istalayotgan narsa issiq va sovuqning o‘rtasidagi mo‘‘tadillikdir. Shuningdek,
isrofgarchilik va baxillikning o‘rtasidagi matlubi mo‘‘tadillikdir. Hatto bu mo‘‘tadillikning
o‘rtada va ikki tomondan ham g‘oyat uzoqlikda bo‘lishidir.
Agar o‘rtachalikni bilishni xohlasangiz, qaytarilgan xulq keltirib chiqaradigan ishga
qarang. Agar u sizga yengilroq va ziddidagi ishdan jozibaliroq bo‘lsa, ustun kelgani shu
holatni keltirib chiqaradigan xulqdir. Bu sizga molga baxillik, uni to‘plash lazzatliroq va
haqdor kishiga sarflashdan ko‘ra osonroq bo‘lishidir. Bilingki, sizda baxillik xulqi ustun
kelgan bo‘lsa, davomatli sarflashni ko‘paytiring. Agar nomunosib joylarga sarflash sizga
lazzatliroq va haq bilan ushlab turishdan ko‘ra yengilroq bo‘lsa, demak, isrofgarchilik
g‘olib bo‘libdi.
Endi noo‘rin joylarga sarflashdan o‘zingizni ushlab turishga harakat qiling. Endi doim
nafsingizni kuzatishda, ishlarning oson va qiyin kechishi bilan xulqingizning
qandayligidan dalil sifatida foydalanish payida bo‘ling. Shunda mol-dunyoga iltifot
qilishdan qalbingizning aloqasi uziladi. Uni noo‘rin sarflashga va qizg‘anchiqlikka moyil
bo‘lmaysiz. Balki mol nazdingizda suvga o‘xshab qoladi. Undan hojatga zarurinigina
ushlab turishni yoki kerakli hojatgagina sarflashni xohlaysiz. Sizga ushlab turishdan
Ihyou ulumid-din (Qalb kitobi). Abu Homid G’azzoliy
Do'stlaringiz bilan baham: |
