Microsoft Word fargona kelini ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
64
— Ey Sohib, Armanistondagi o‘sha majusiy to‘g‘risida kelgan xabarlarni biz qozi bilan 
muhokama qilayotgan edik. 
Xalifa Ardabildagi davlat boshlig‘i Bobak al-Xurramiyni ko‘zda tutayotganini sezgan. 
Zirg‘om: «Bu odam biror voqea sodir qildimi?» — deb so‘radi. Uning xalifa bilan tuzilgan 
bitimni buzganidan, musulmon askarlari bilan o‘rtalarida yuz bergan voqealardan va 
Bobakni qo‘lga tushira olmaganlari tufayli uning ishi avj olib ketganidan Zirg‘om 
xabardor edi. Qozi gapga aralashdi: 
— Bobak al-Xurramiyning Armanistonda xalifaga itoat etmagani, u goh Afshin 
askarlarini, goh boshqalarni xalifaga qarshi gijgijlatgani sizga ayon. Biz bilan Armaniston 
orasi olis, urush ba’zan bizning foydamizga, ba’zan uning foydasiga hal bo‘lib kelmoqda. 
Bobak u yerda mustahkam o‘rnashib olgan. Xalifa esa... — u jim bo‘lib Mu’tasimga 
qaradi. Mu’tasim uning so‘ziga qo‘shimcha qildi: 
— Ey Sohib, Afshindan ko‘nglim to‘q emasligini, undan qanday qutulishga hayronligimni 
senga aytgan edim. Sen uni o‘z yurti, o‘z fuqarosi, qavm-qarindoshi, urug‘-aymoqlari 
ichida ko‘rding. Xo‘sh, uning xususida qanday mulohazaga kelding? 
— Afshin u yurtlarda katta hukmdor. Uni yo‘lboshchi deb hisoblashar, shahanshoh deb 
atasharkan, qay bir kishilar uni «xudolar xudosi» deb yuborishdan ham toymas ekan. U 
musulmon diniga kirishdan avval shunday nomga ega bo‘lgan ekan. Hozir u «xudolar 
xudosi» deb atalishini istamasa kerak. Ey xalifam, u shu qadar katta nufuzga egaki, bir 
marta xitob qilsa, son-sanoqsiz kishilari uning chaqirig‘iga tayyor bo‘ladi. Xalifa istasalar, 
uni vazifasidan bekor qila oladilar. Meni uning o‘rniga tayinlamoqchi bo‘lsalar, 
xizmatlarida qonimni ham, jonimni ham ayamayman. Men o‘zimni Afshindan qudratliroq 
deb o‘ylamayman, lekin xalifaning sodiq qullariman. Qaysi xizmatga munosib ko‘rsalar, 
men tayyorman, tangrining o‘zi madadkor bo‘lsin. 
Qozi Mu’tasimga qarab: 
— Sohib o‘z sadoqatini va davlat xizmatiga fidokorligini ochiq aytyapti. Bunday 
o‘zgarishlardan kelib chiqadigan xatarli natijaga, albatta, uning idroki yetadi. Men Afshin 
yoki boshqa biror kishi bizning fikrlarimizdan voqif bo‘lmasligini lozim ko‘rardim. Agar 
ijozat bersangiz, menda bir mulohaza bor, shuni o‘rtaga tashlasam, balki biror manfaati 
tegib qolsa ajab emas. 
— Qani, eshitaylik, — dedi-da, xalifa Zirg‘omga qaradi: — Men qozini vazir va 
maslahatchilarim maqomida hisoblayman. Vazirlarim va xos kishilarim ko‘p, lekin 
ulardan bittasiga ham qozichalik ishona olmayman. Gapiring, qozi afandi! 
— Afshin o‘z yurtida podshoh, uning askar va yordamchilari yetarli. U sizga faqat mol-
mulk orttirish, boyish maqsadida xizmat qilyapti. Ba’zilarning aytishicha, uning 
musulmonlarga xizmati faqat mol-mulki uchun, o‘z holiga qo‘yilsa, albatta, Bobak bilan 
birlashib, biz musulmonlarga qarshi jang qiladi. Bordi-yu, uning musulmon bo‘lgani rost 
bo‘lsa ham, har qalay sinalmagan-da. Biz unga qattiqqo‘llik qilsak, to‘nini teskari kiyib 
olsa ajab emas. Bobak bilan bir yoqadan bosh chiqargudek bo‘lsa, o‘zingizga ma’lum, biz 
uchun ancha xatarli ish bo‘ladi. Menimcha, uni aldashimiz, «sen davlatimiz uchun eng 
ishonchli kishisan», deb ishontirishimiz, istaganicha pul-mol berib, o‘zini va askarlarini 
sotib olishimiz va Armanistondagi o‘sha majusiyga qarshi urushga solishimiz kerak. 
Yengib chiqsa, Bobakdan qutulgan bo‘lamiz. Shundan keyin Afshinning xoinligi xalifaga 
ochiq-oydin ayon bo‘lsa, jazosini berish hech gap emas. Chunki u yakkalanib, 
suyanchig‘i qolmagan bo‘ladi. Agar uning bizga chin ko‘ngildan xizmat qilayotgani 
aniqlansa, u vaqtda tegishli hurmat ko‘raveradi. 
Qozining so‘zini eshitgach, Zirg‘om uning fikri oqilona fikr ekanligiga ishonch hosil qildi. 
Zirg‘omning o‘ziga qolsa, u bunday hukm chiqara olmasdi, chunki u qahramon bo‘lsa 

---

Farg‘ona kelini (roman). Jo'rjiy Zaydon