|
www.ziyouz.com kutubxonasi
14
yubormaslik uchun, ohista tizzalab, qayiq burniga iloji boricha yaqin bordi va bir qo‘li bilan shishani
oldi. Uning og‘zini ochib, bir necha qultum yutdi. So‘ng shu yerga yonboshlab, nafas rostladi. U
yelkan o‘ralgan machtaga o‘tirib, hech narsani o‘ylamaslikka va huda-behuda kuch sarf qilmaslikka
harakat qilib dam olardi.
Keyin chol kelgan yo‘liga nazar tashladi va yer allaqachon ko‘rinmay ketganini ko‘rdi. «Hechqisi
yo‘q,— deb o‘yladi u.— Men o‘zim istagan mahalda, Gavana chiroq-larini qora qilib, orqaga
qaytishim mumkin. Kun botishiga ikkn soat qoldi, u shu payt ichida suzib chiqsa, ajab emas. Agar
chiqmasa, oydinda yuqoriga ko‘tarilar. Bu ham bo‘lmasa, balkim, tong bilan chiqar. Qo‘lim ham ayilib
ketayotgani yo‘q, bardam-baquvvatman. Qarmoqni men emas, u yutgan-ku. Ammo tortishi shunchalik
bo‘lsa, o‘zi qanday baliq bo‘ldiykin! Aftidan, chilvirni ham mahkam qisib olganga o‘xshaydi. Unga
shunday bir qarab ololsam edi, o‘shanda u bilan qanday muomala qilishni o‘zim bilardim».
Cholning yulduzlarga qarab qilgan taxminiga ko‘ra, baliq o‘z yo‘lini o‘zgartirmasdan tun bo‘yi
suzib chiqdi. Quyosh botgandan so‘ng sovuq turdi, butun orqasi, yelkalari, keksalik asar qilgan
oyoqlarida ter qotib qoldi, u sovqotdi. Kunduzi chol xo‘rakli yashik ustiga tashlab qo‘yilgan qopni
olib, quritish uchun oftobga yoyib qo‘ygan edi. Kun botgach, u qopni bo‘yni atrofiga o‘radi-da, o‘ram
ipi ostidan ohista o‘tkazib, orqasiga tushirdi. Endi o‘ram zalvoridan yelkasi avvalgidek qiyilib-
qirchilmas, qayiq burniga yonboshlagancha, qulaygina o‘rnashib olganidan, anchayin yengillik
tug‘ilgan edi. To‘g‘risini aytganda, bu yengillik nomigagina adi. Ammo u o‘zini bularning bari go‘yo
shohona bir qulaylik deb ishontirardi.
«Men uni bir yoqli qilolmayman,— lekin u ham meni bir yoqli qilolmaydi,— dedi chol o‘ziga.—
U boshqacha biron lo‘ttibozlik o‘ylab chiqarmaguncha, shunday bo‘ladi».
U bir marta o‘rnidan turdi, bortosha yozildi, yulduzlarga qarab, qayiqning qayoqqa yo‘l
tutayotganligini belgiladi. Chilvir uning yelkasidan to‘ppa-to‘g‘ri suvga tushib turgan nozikkina nur
bo‘lib ko‘rinardi. Qayiqning harakati endi sekinlashgan, Gavana chiroqlari ham pilpillab xira ko‘rinar
edi, oqim ularni sharq tomonga surib ketayotganga o‘xshardi. «Gavana chiroqlari ko‘rinmay
ketyaptimi, bas, demak biz borgan sari sharqqa qarab boryapmiz,— deb o‘yladi chol.— Agar baliq
yo‘lini o‘zgartirmagan bo‘lganda, men ularni hali yana bir necha soat ko‘rib turgan bo‘lardim. Qiziq,
bugungi o‘yinlarning natijasi qanday bo‘ldiykin? Qani endi qayig‘ingda radio bo‘lsa!» Ammo o‘z
o‘yini o‘zi bo‘ldi: «Hadeb alahsiyverma! Qilayotgan ishingni o‘yla. Qovun tushirib qo‘ymaslik uchun,
o‘yla».
Keyin ovoz chiqarib dedi:
— Bolaning yonimda yo‘qligi yomon bo‘ldi. Harna madad edi. Ham bularning barini o‘z ko‘zi
bilan ko‘rgan bo‘lardi.
«Keksayganda, kishi yolg‘iz o‘zi kimsasiz qolmasin ekan,—deb o‘ylardi u.— Ammo bu
ko‘rgilikdan qochib qutulib bo‘larmidi. Tunets hidlanib qolmasdan burun yeb olishni unutmasam
bo‘lgani, axir, men kuchdan qolmasligim kerak. Unchalik ochiqmagan taqdirimda ham, uni erta bilan
yeb olish xotiramdan ko‘tarilmasa bas. Ishqilib, nima bo‘lganda ham unutmay-da, unutmay»,— deb
takrorlardi u.
Tunda qayiq yoniga ikki dengiz cho‘chqasi suzib keldi. Chol nar cho‘chqaning pishqirganini,
modasining go‘yo homuza tortganday, eshitilar-eshitilmas, pishillayotganini eshitdi.
— Qurg‘urlar-e,— dedi chol.— O’ynashadi, sho‘xlik qilishadi va bir-birlarini yaxshi ko‘rishadi.
Ular bizga xuddi uchar baliqlar singari yaqin.
Keyin u qarmog‘iga tushgan katta baliqqa juda ham achinib ketdi. «Turgan-bitgani mo‘‘jiza-ku bu
baliqning. Uning dunyoda necha yil umr surganini xudoyim-ning o‘zi biladi. Mening qo‘limga hech
qachon bunaqangi kuchli baliq tushmagan. O’zini tutishini qarang, aql bovar qilmaydiya bunga.
Ehtimol, uning sakrab chiq-mayotgani ham benihoya aqlli bo‘lganidandir. Agarda u bor kuchi bilan
oldinga intilsa yoki sapchiy qolsa bormi, tirik qo‘ymasdi meni, axir. Ammo, balki bu uning qarmoqqa
birinchi marta tushishi emasdir va u jonini saqlash uchun mana shu alpozda kurashmoqni a’lo bilar.
Ernest Xeminguey. Chol va dengiz (qissa)
Do'stlaringiz bilan baham: | 
